HYT: Kime uygulanabilir, kime uygulanamaz?07.12.2008 17:52:15

Kadınların HYT kullanmasını engelleyen çok az sayıda durum vardır. Ne var ki toplumda, kimin kullanıp kimin kullanamayacağına ilişkin yanlış bilgilenme söz konusudur.

KİMLER HYT KULLANABİLİR?

Aşağıdaki koşullardan herhangi birinin bulunduğu kadınlar HYT kullanabilir, ancak bazıları bir uzmanın gözetiminde almalıdır:

• Rahim boynu (serviks) kanseri
• Çölyak hastalığı (ağız dışı yol tercih edilir)
• Crohn hastalığı (ağız dışı yol tercih edilir)
• Şeker hastalığı (diyabet) Epilepsi (sara)
• Yüksek kan basıncı (ağız dışı yol tercih edilir)
• Yüksek kolesterol (uygulama yolu lipid durumuna bağlıdır)
• Böbrek yetersizliği
• Hafif karaciğer hastalığı (ağız dışı yol tercih edilir)
• Habis melanom
• Migren (ağız dışı yol tercih edilir)
• Yumurtalık kanseri
• Parkinson hastalığı
• Romatoid artrit
• Tiroid hastalığı
• Kalp kapakçığı hastalığı

KİMLER HYT KONUSUNDA DİKKATLİ OLMALI?

Selim meme yumruları
Bu durumun, HYT kullanan kadınlarda beklenenden daha büyük bir riske yol açtığına ilişkin ikna edici bir kanıt yoktur. Bir kadının memesinde yumrular varsa, HYT'ye başlamadan önce, bunların kanser olmadığından emin olunmalıdır. Tedavi başladıktan sonra da düzenli kontroller sürdürülmelidir.

Endometriyoz
Bazen rahmin iç yüzeyini örten endometriyum dokusu rektum ya da göbek gibi anormal alanlarda bulunur. Rahim iç yüzeyinin her ay âdet döneminde dökülmesi gibi bu diğer alanlardaki dokular da kanar, şiddetli ağrı ve ağır kanamalara yol açar. Endometriyoz olarak bilinen bu durum östrojen tarafından uyarılır ve menopozda düzelir.

HYT bazen bu durumu yeniden başlatır; dolayısıyla eğer endometriyozunuz varsa HYT alırken dikkatli olmalısınız. Özellikle cinsel ilişkide ağrı, şiddetli ya da düzensiz kanama belirtileri izlenmelidir. Rahminiz alınmış olsa bile bazı doktorlar endometriyozun yinelemesini önlemek için kesintisiz progestojen almanızı tavsiye edecektir. Zira progestojen varsa, rahim iç yüzeyi kalınlaşmaz.

Miyomlar
Miyomlar (rahim kasında kanserli olmayan oluşumlar) çok sık görülür. Östrojene çok duyarlı oldukları için, sıklıkla vücutta östrojen düzeyinin arttığı gebelik sırasında oluşur ve menopozdan sonra küçülürler. Bunun sonucunda miyomlar HYT ile büyüyebilir, bu da ağır çekilme kanamalarına yol açar. Kesintisiz progestojen miyomların boyutunun büyüme olasılığını azaltır. Levonorgestrel rahimiçi sistem bazen miyomların tedavisinde kullanılır.

Safra taşı
Eğer safra taşınız varsa doktorunuzla HYT kullanımı konusunda görüşün, çünkü safra taşı özellikle ağızdan uygulanan tedaviyle büyüyebilir. Geçmişte safra taşlarıyla sorunlarınız olmuşsa bazı doktorlar tablet yerine deri bandı ya da implant kullanarak karaciğerden geçen östrojen miktarının azaltılmasını önerir. Safra taşlarının alınması için ameliyat ol-muşsanız güvenle HYT kullanabilirsiniz.

Otoskleroz
Otoskleroz, kalıtımla geçen bir işitme kaybı nedenidir. Buna, fazladan bir kemiğin büyüyerek kulaktaki küçük kemiklerin gerektiği gibi çalışmasını engellemesi yol açar. Bu durum gebelik sırasında hızla kötüleşebilir, bu da östrojenle bir bağlantısı olduğunu düşündürür. HYT'nin de benzer bir etkisi olabilir. Bu nedenle tedaviye başlamadan önce bir uzmana başvurulmalıdır.

KİMLER HYT KULLANMAMALI?

Meme kanseri
Meme kanserinin iki ana tipi vardır: Östrojene duyarlı olanlar ve olmayanlar. Östrojene bağımlı olmayan meme kanseri için başarıyla tedavi edilmişseniz ve özellikle şiddetli ateş basmalarını giderme gibi özel bir nedeniniz varsa HYT kullanabilirsiniz. Ancak, bir uzman tarafından dikkatle gözetim altında tutulmanız gerekir. Östrojene bağımlı kanseri olan kadınlar bile yerel belirtilerin tedavisi için genellikle vajinal östrojen alabilir.

Rahim (endometriyum) kanseri
Rahim kanseri tanısı alan kadınların çoğu histerektomi (rahmin alınması) ile tedavi edilebilir. Başarılı bir ameliyattan sonra, kadınların çoğunda takatsiz bırakan menopoz belirtileri gelişir. Bunlar her zaman hormon dışı tedaviye yanıt vermez. Rahim kanseri öyküsü olan bir kadında HYT'yi zorunlu kılan belirtiler geliştiğinde genellikle bu tedavi verilir. Ancak, rahim kanseri östrojene bağımlı olduğundan, doktorların çoğu östrojenin yanında progestojen de vererek yenileme olasılığını en aza indirir.

Ağır karaciğer hastalığı
Ağır karaciğer hastalığı sonucunda gelişen sarılığınız varsa HYT kullanamazsınız. Zira, östrojenin büyük bölümü, özellikle de ağızdan alınmışsa karaciğerinizde parçalanır; bu da karaciğerinizin metabolik yükünü artırır. Sağlıklı bir karaciğer için bu sorun değildir; ancak hastalıklı bir karaciğer bu fazla yükle başa çıkamayabilir. Sarılığınız düzelir ve karaciğeriniz yeniden normal çalışmaya başlarsa, o zaman HYT kullanmamanız için bir neden kalmaz. Karaciğerden geçen hormon düzeyi daha düşük olduğu için ağız yoluyla uygulanmayan tipler (deri bantları, implantlar) tavsiye edilir.

Venöz tromboz
Venöz tromboz (toplardamarlarda pıhtı oluşumu), altta yatan bir genetik durumdan ya da kan pıhtılaşması bozukluğundan kaynaklanabilir. Yakın bir akrabanızda, 45 yaşından önce nedeni bilinmeyen bir tromboz öyküsü varsa, HYT'den önce pıhtılaşma bozukluğu ya da altta yatan bir hastalık için taramadan geçirilmeniz düşünülebilir.

Kalp krizi ve inmeler
Eğer bir kalp krizi ya da inme geçirmişseniz, bunları önlemek için HYT'ye başlamanız önerilmez. Ancak, bunlardan birini geçirmenize karşın şiddetli menopoz belirtileriniz varsa ya da osteoporoz riski taşıyorsanız size HYT uygulanabilir. HYT kullanırken bir kalp krizi ya da inme geçirirseniz, bunlar tedaviyi bırakmanız için bir neden oluşturmaz.

Gebelik
Menopoza yaklaşırken kadınlarda doğurganlığın azalmasına karşın yine de gebe kalma olasılığı vardır. HYT'lerin çoğu doğum kontrolü sağlamaz. HYT kullanan ve sonradan gebe olduğu anlaşılan kadınlar, HYT'nin gebeliği olumsuz etkileme olasılığının bulunmadığından emin olabilirler. Ancak, yaşlı kadınlarda düşük yapma oranı başka nedenlerle yüksektir.

Tanı konulamayan vajinal kanama
Kanamanın nedeni değerlendirilinceye dek, HYT olağandışı kanamaları kontrol altına almak için kullanılmamalıdır. Zira HYT'nin kendisi beklenmedik kanamalara yol açabilir ve tedavi edilmesi gereken altta yatan bir sorunu gizleyebilir.

ÖNEMLİ NOKTALAR

Tıbbi nedenlerle HYT kullanamayan kadın sayısı azdır. Rahim kanseri ya da östrojene bağımlı meme kanseri gibi östrojene bağımlı kanseriniz varsa HYT kullanmanız önerilmez. Venöz tromboz, aktif karaciğer hastalığı ya da nedeni bilinmeyen vajinal kanamanız varken HYT'ye başlamamalısınız.