Kendinize nasıl yardım edebilirsiniz?07.12.2008 17:17:27

Kendinizi iyi hissetmek ve aktif kalabilmek için düzenli olarak ilaç kullanmanız gerekebilirse de, kendinize yardım etmek ve tedavinin yararlarını en üst düzeye çıkarabilmek için yapabileceğiniz pek çok şey vardır. Bu bölümde önerilen yaşam biçimi değişikliklerinin bazılarını uygulamak zor gelebilir, ancak ödülü, kendinizi iyi hissetme ve önemli sağlık kazançları olacaktır.

İYİLİK HALİNİ ARTIRMANIN YOLLARI

Sigara
Sigara içen herkes bunun sağlığa zararlı olduğunu bilir, ancak kalp yetersizliği olanlar sigara içmeye devam ederek fazladan risk alır:

• Sigara başka bir kalp krizi geçirme, böylece kalp kasının daha fazla zarar görüp kalp yetersizliğinin daha da kötüleşmesi riskini artırır. Kalp krizi sonrasında sigarayı bırakırsanız başka bir kriz geçirme riskinizi yarı yarıya azaltmış olursunuz.
• Sigara koroner arter hastalığı gelişmesine katkıda bulunur. Anlaşıldığı kadarıyla sigara dumanı kolesterol düzeyini yükseltmekte, kanı daha yapışkan kılmakta, arterlerinizi tıkanmaya karşı koruyan maddelerin düzeyini düşürmektedir.
• Sigara içenlerin damarlarındaki oksijen miktarı, içmeyenlere göre daha düşüktür ve daha önce gördüğümüz üzere, kalp yetersizliği olan kişilerde kalbe ve vücuda giden oksijen miktarının azalması zaten bir sorundur.
• Sigara akciğerlerde ilerleyici hasara neden olur.

Ne kadar fazla sigara içerseniz etkisi o kadar kötü olur, ancak bir tek sigara bile kan damarlarını, kalp-tekiler de dahil, 18 saat süreyle büzer! En iyi çözüm sigarayı tamamen bırakmaktır.

TUZUN ÖLÇÜSÜ

Muhtemelen doktorunuz tükettiğiniz tuz miktarı konusunda özellikle dikkatli olmanızı öğütleyecektir. Böyle yapmanız özellikle söylenme-mişse, tuzsuz bir diyet uygulamanız gerekmez. Tuzsuz diyet çok tatsız gelebilir. Genellikle yüksek miktarda tuz içeren gıdaları kesmek yeterli olur. Bunlar arasında hemen kuşkulanmadıklarına da olabilir, bu yüzden gıdaların etiketlerini kontrol etmeyi alışkanlık haline getirin. Normal tuz sodyum klorür olarak belirtilmiş olabilir. Genellikle tuz yerini tutanlar pek tavsiye edilmez çünkü içerdikleri potasyum klorür, idrar söktürücüler ve ACE inhibitörleri gibi kalp yetersizliğinde kullanılan ilaçlarla etkileşime girebilir.   Yüksek miktarda tuz içeren besinler Konservelerin çoğu (meyve konserveleri hariç) Konserve ya da paket çorbaların çoğu Sosis, salam, sucuk, pastırma, kavurma gibi hazır yiyecekler Turşular Tuzlu kuruyemişler, cipsler ve peynirli bisküviler Pizzalar ve diğer hazır yiyecekler Birçok Çin ya da Uzakdoğu mutfağına ait yemekler Düşük miktarda tuz içeren besinler Ekmek, kahvaltılık gevrekler, makarna Taze, beyaz etli ya da yağlı balık (tütsülenmiş balık ya da kabuklu deniz ürünleri değil) Taze meyve ve sebzeler Otlar, baharatlar, limon suyu ve diğer tuzsuz soslar Yarım yağlı süt, katkısız yoğurt Taze kırmızı ve beyaz et

Beslenme
Şişmansanız, fazla kilolar kalbe ek yük yüklediğinden, kilo vermek için diyet yapmayı düşünebilirsiniz. Bunun dışında sorun, beslenmenizin olabildiğince sağlıklı olmasını sağlamaktır. Bu da genellikle yağ içeriğini, özellikle de doymuş yağları azaltmak anlamına gelir. Bunlar genellikle hayvansal yağlardır; örneğin peynir, tereyağı, yumurta, bisküvi, pastalardaki yağlar. Ayrıca her gün taze sebze, meyve ve salata yemeli, bunların yanında kepekli ekmek ve kepekli tahıl ürünleri, pirinç ve makarna gibi doğal lif içeren besinler tüketmelisiniz.

Geleneksel olarak, Türk mutfağında hayvansal yağ içermeyen, zeytinyağlı sebze yemekleri geniş yer bulmuştur. Bunun dışında mercimek, bezelye, fasulye de çok tüketilir. Bunlar bol miktarda protein ve lif içerir. Lokantada yemek yerken ya da hazır gıda tüketirken bunların yüksek miktarda tuz içerdikleri unutulmamalıdır.

Evde yemek pişirirken, sık sık mercimek, bezelye ve çeşitli fasulye türlerini kullanmak yararlı olacaktır. Beslenmenizi daha iyi kılmak için yardımcı olacağını düşünüyorsanız bir sağlık merkezinde ya da hastanede diyetisyene başvurun.

Kilo vermeniz gerektiği sonucuna varmadan önce, olduğunuzdan daha kilolu görünmenize yol açan bir sıvı tutulumunu da hesaba katmanız gerekir. Kendi kendinize harekete geçmek yerine, kilo vermeniz gerekip gerekmediğini doktorunuzla konuşun. Eğer gerekiyorsa, ideal kilonuz ve buna ulaşmanın en uygun yolu konusunda da doktora danışabilirsiniz.

Alkol
Size daha önce fazla alkolün kalp kasınıza zarar verdiği anlatılmış olabilir; böyle bir durumda yapılacak tek doğru şey alkolü tamamen bırakmaktır. Bunun dışında, ölçülü alınan alkolün herhangi bir zararı yoktur (içki alemlerinden kaçınıldığı sürece).

Dinlenme ve egzersiz
Kalp yetersizliğiniz şiddetliyse ya da tedaviniz bir düzen kazanıncaya dek yatak istirahati verilebilirse de, genellikle egzersiz sizin için yararlıdır. Her gün, ne zaman mümkünse biraz egzersiz yapmak için zaman ayırın. Yokuş yukarı ya da parkta hızlı bir yürüyüş en iyi seçim olabilir. Hava çok kötü olduğunda ya da dışarı çıkmak herhangi bir nedenle güç olduğunda evde uygun bir ritimle yatakları ya da diğer ev işlerini yapmak yeterince zorlayıcı olabilir. Ancak, kimi egzersiz türlerini denememeniz gerekir.

İLAÇ ALMAK

İlaçlar yalnızca onları içtiğinizde etki eder. Şişedeyken bir yararları olmaz. Yine de ne kadar iyi niyetli olursanız olun, ilacınızı almayı hatırlamak zor olabilir. Bu yüzden, ilaç almayı hatırlamanızı ya da alıp almadığınızı kontrol etmenizi sağlayacak bir yöntem bulmaya çalışın. Bunun için saatinizin alarmını uygun zaman için kurabilir ya da gözlü bir ilaç kutusu satın alabilirsiniz. Bir seçenek olarak, oluklu yumurta kutusundan kendiniz basit bir tane yapabilir ve her sabah o günün ilaçlarını yerleştirdikten sonra gün içinde alıp almadığınızı kontrol edebilirsiniz.

YAPILMAMASI GEREKENLER

Çok ağır kaldırmak: kaldırmak için nefesinizi tutmanız gerekiyorsa kaldıracağınız şey çok ağır demektir. Vücudunuz ısınmadan otobüsü (ya da herhangi başka bir şeyi) yakalamak için koşmak: Her tür ani fiziksel zorlanmadan kaçınmanız gerekir. Aşırı egzersiz yapmak: Kalp yetersizliği geliştikten sonra aşırı formda olmanın bir faydası gösterilmemiştir, hatta zararlı bile olabilir.

Dışarıya çıkacaksanız ya da tuvalet olmayan bir yere gidecekseniz idrar söktürücü tabletlerinizi alma zamanını yeniden ayarlamanız gerekebileceğini unutmayın. Ayrıca, bu tabletleri yatmadan birkaç saat önce almayı da planlamalısınız. Kanınızdaki ilaç miktarını olabildiğinde sabit tutmak için diğer tabletlerin gün boyunca yaklaşık aynı saatlerde alınması gerekir.

Kullanmakta olduğunuz herhangi bir ilacın yan etkisini görürseniz konuyu doktorunuzla tartışın. Birçok durumda başka seçenekler mevcuttur ve kimi zaman en uygun olanını bulmak için biraz deneme yanılma yöntemine başvurmak gerekir. İlacınız bitmeden yenisini edindiğinizden ve tatil günleri için yeterince ilacınız bulunduğundan emin olun.

GELİŞMENİZİ KONTROL ETMEK

Tedaviye başlandığında belirtilerinizde bir iyileşme fark etmelisiniz. Özellikle nefes darlığı daha az sorun haline gelmeli. Ayrıca, egzersiz söz konusu olduğunda dayanıklılığınızın giderek yerine geldiğini fark etmelisiniz. İdrar söktürücü ilaçlar genellikle belirtilerin hızla düzelmesini sağlar. ACE inhibitörlerinin etkisinin görülmesi haftalar, beta blokerlerinki aylar alabilir. Bir beta blokere başladıktan sonra kendinizi bir hafta ya da daha uzun süre, geçici olarak daha kötü hissedebilirsiniz.

Belirli bir işi yaparken gösterdiğiniz gelişme kalbinizin ne derece iyi çalıştığını değerlendirmek için iyi bir yoldur. En az bir işi haftada üç ya da dört defa yapmayı hedefleyin. Bu öyle bir iş olsun ki sizi hafifçe nefessiz bıraksın (örn. yokuş yukarı yürüyerek alışverişe gitme). Kendinizi aşırı zorlayarak tamamen nefes nefese kalmayın. Aynı mesafeyi yürürken nefesinizin daha çok sıkıştığını ya da giderek daha az mesafe yürüyebildiğinizi fark ederseniz durumu doktorunuza bildirin.

Bununla birlikte, unutmayın ki başka hastalıkların da bu durumda rolü olabilir: örneğin gripten sonraki bir göğüs enfeksiyonu nefesinizin daralmasına neden olabilir ya da gripten sonra kendinizi yorgun hissedebilirsiniz.

Kilonuza dikkat edin
Kalp yetersizliği kontrolden çıkmaya başladığında görece hızlı kilo değişiklikleri olabilir; bunun olabildiğince erken belirlenmesi önemlidir. Her gün kilonuzu ölçmedeki amaç, vücudunuzda çok fazla sıvı tutulup tutulmadığını kontrol etmektir. Daha önceki bir bölümden bir litre idrarın bir kilo geldiğini hatırlayacaksınız. Dolayısıyla ani kilo artışı sıvı tutulumu olduğunu gösterebilir. Bir hafta içinde 2-3 kg'dan fazla aldığınızda doktorunuza haber verin. Açık olmakla birlikte, yine de hatırlatalım: güvenilir bir baskülünüz olduğundan ve düz bir yüzey üzerinde durduğundan emin olun. Aksi halde kilonuzu doğru bir biçimde izleyemezsiniz. Yine unutmayın ki, evden uzakta olduğunuzda ve farklı bir baskül kullandığınızda sonuç ev-dekinden neredeyse kesinlikle farklı olacaktır. Bunun çözümü mümkünse gittiğiniz yerde kilonuzu ölçmeniz, böylece kilodaki iniş çıkışları değerlendirebileceğiniz bir referans noktasına sahip olmanızdır. Kilonuzu sabah ilk iş olarak, giyinmeden, ancak tuvalete çıktıktan hemen sonra ölçmek en uygunudur. Ölçüm sonuçlarını her gün bir deftere yazmalısınız. Normalde, uzun dönemde çıkma ya da inme yönünde bir eğilim olsa bile, kilonuzun bir günden diğerine pek az değiştiğini fark edeceksiniz.

Kalp yetersizliğini ne kötüleştirir?
Kalp yetersizliği olan bir kişinin durumunun giderek kötüleşmesinin birtakım nedenleri vardır:

• İlaç almayı unutmak
• Beslenmede aşırı tuz almak
• Artrit için alınan bazı ilaçlar ya da ağrı kesiciler gibi sorunu kötüleştirecek bir ya da birden fazla ilaç almak. Bunlara reçetesiz alınabilecek ibuprofen gibi bazı ilaçlar da dahildir. Bu yüzden daha önce kullanmadığınız bir ilaç almadan önce eczacıya danışın. Eczacı size kabul edilebilir bir alternatif sunabilir; örn. ibuprofen yerine parasetamol. Başka bir kalp hastalığı için kullanmakta olduğunuz reçeteli bazı ilaçları (örn. kalsiyum kanal blokerleri) kullanmak kalp yetersizliği geliştikten sonra uygun olmayabilir; çünkü hastalığı kötüleştirebilir. Bu ilaçları kullanmaya devam ediyorsanız doktorunuza danışın.
• Başlangıçta kalp yetersizliğine yol açan durumun giderek kötüleşmesi.
• Kalple ilgili yeni sorunların gelişmesi, örneğin kalp ritmi düzensizleşirse aniden kendinizi daha kötü hissetmeye başlar ve yeni bir tedaviye gerek duyarsınız.
• Genellikle solunum ya da idrar yollarında enfeksiyonlar.

UYARI İŞARETLERİ VE NELER YAPILACAĞI

Göğüs ağrısı
Göğsünüzde veya kolunuzdan aşağıya ve çenenize doğru sanki mengenede sıkıştırılırcasına şiddetli bir ağrı gelişirse, oturur pozisyonda dinlenin. Dilaltı nitrat tabletiniz ya da spreyiniz varsa, mümkünse birisinden getirmesini isteyin ve derhal alın. On dakikada ağrı geçmezse, bir ambulans çağırın.

Çarpıntı
Göğsünüzde bir çarpıntı hissediyor ya da kalbiniz düzensiz atıyorsa bir süre dinlenin. Bu duygu sürer ya da sık sık ortaya çıkarsa bir doktora gidin. Sizde ektopik vuru denen ve zaman zaman oluşan fazladan vurular ya da intermitan (aralıklı) atriyal fibrilasyon olabilir ve tedavi olmanız gerekebilir.

Nefes darlığı

• Ani: Gece yarısı, şiddetli nefes darlığıyla uyanırsanız oturun ve olabildiğince gevşemeye çalışın. Belirtileriniz çabucak geçmezse, doktorunuzu arayın ya da beş dakika içinde ulaşmak mümkün olmuyorsa ambulans çağırın. Olasılıkla akciğerlerinizde fazladan sıvı birikmiştir ve belki de enjeksiyon formunda ve daha yüksek dozda bir diüretikle he
  men tedavi edilmesi gerekir. Oksijen verilmesi de gerekebilir.
• Zamanla artan: Fiziksel aktivitelerinizin giderek kısıtlandığını düşünüyor ve nefes darlığınız giderek artıyorsa doktorunuzla görüşün. İlaç
  dozunuzun ayarlanması ya da başka bir tedavinin denenmesi gerekebilir.

Kilo artışı
Görece kısa sürede olursa (örn. bir haftada 2-3 kg) aşırı sıvı tutulmasının bir işareti olabilir. İdrar söktürücü ilaç dozunun artırılması gerekebileceğinden, doktorunuzla görüşün.

Sersemlik hali
Bu durum bazı ilaçların, özellikle ACE inhibitörlerinin bir yan etkisi olabilir. Yatar ya da oturur durumdayken ayağa kalkmak istediğinizde bunu birkaç evrede gerçekleştirmeniz gerektiğini unutmazsanız sersemlik halini engelleyebilirsiniz. Bunun için, örneğin sabahleyin, ayağa kalkmadan önce yatağın kenarında birkaç dakika oturun. Bu oturma kan basıncınızın ani olarak düşmesini önleyecektir. Hafif bir sersemlik ya da baygınlık hissi gelirse yatağa uzanın. Ayaklarınızın bir yastığın ya da sandalyenin üzerinde biraz durması yararlı olabilir. Sersemlik hali devam ederse ya da bayılırsanız doktorunuza başvurun. İlaçların yeniden ayarlanması işlerin yoluna girmesini sağlayabilir.

Bunu önce doktorunuzla tartışın. Nefes darlığı çok şiddetli olmayan hastaların çoğunda idrar söktürücü ilaçların dozunu azaltmak denemeye değer. Vücut ağırlığı bir-bir buçuk kilodan fazla artarsa ya da nefes darlığı veya ayak bileklerindeki şişlik giderek kötüleşiyorsa tedaviye hemen yeniden başlayın ve doktorunuzu görün.

ÖNEMLİ NOKTALAR

Sigara içmeyin. Sağlıklı beslenin (aşırı tuzdan uzak durun). Uygun ölçüde egzersiz yapın. İlaçlarınızı doğru şekilde alın. Düzenli olarak tartılın (ve kilonuzu not edin).