Özel astım tipleri03.12.2008 14:06:06

Vakaların çoğunda astımın nedeni bilinmiyor. Ancak bazı hastalarda ataklar genellikle bir alerjen tarafından tetiklenir. Diğer özel astım tipleri arasında gece astımı, aspirine duyarlı astım ve kontrol altına alınması güç astım bulunmaktadır.

ALERJİK ASTIM

Öykünüz göz önüne alındığında bir ya da birden çok alerjenin önemli olabileceği sonucuna varıldıysa, bazen bunu doğrulamak için başka bir testin yapılması ve alerjenin saptanması gerekebilir. Bu basit bir testtir ve yaklaşık yarım saatte tamamlanabilir.

Kolun alt bölümünde deriye alerjik reaksiyonlara neden olduğu bilinen çeşitli maddelerle (örneğin ev tozu akarı, ot poleni, ağaç poleni, kedi kepeği, vb.) hazırlanmış çözeltilerden bir dizi damla damlatılır.

Daha sonra her damlanın altındaki derinin yüzeyi ince iğne uçlarıyla hafifçe çizilerek maddenin deri altına geçmesi sağlanır. Yaklaşık 15 dakika sonra bölgesel bazı reaksiyonlar görülebilir; bunlar ısırgan otu döküntüsüne benzeyen küçük kızarıklıklardır ve genellikle kaşıntılıdır. İğne delikleri basit küçük çiziklerden ibarettir ve ağrılı değildir, buna karşılık insanı çıldırtacak kadar rahatsız edici bir kaşıntı yaklaşık yarım saat sürer.

Her bir alerjen için reaksiyonun (ya da kabartının) büyüklüğü ölçülebilir; bu da neye karşı alerjiniz olduğu yanında, her birine ne ölçüde alerjik olduğunuz konusunda da bir fikir verir. Bazen bu sonuçlar tedavide yararlıdır; nelerden kaçınmanız gerektiği ve nelerin aslında pek de önemli olmadığı anlaşılabilir.

Bu testin tehlikeli yönü, bazen önemsiz küçük reaksiyonlar nedeniyle hastaların gereksiz önlemler almaya başlamasıdır. Seyrek de olsa deri testinde hafif bir pozitif sonuç alındı diye gereksiz yere olağandışı sıkılıkta diyetler yapan, oysa astımın bundan hiç yarar görmediği hastalarla karşılaştım. Ama bu her zaman geçerli değildir; insanlar birbirinden farklıdır ve ihtiyaçları ayrı ayrı ele alınmalıdır.

Duyarsızlaştırma
Belli bir alerjene (örneğin kedi ya da tavşana) karşı alerjiniz olduğu gösterildiyse, bu alerjenden kaçınmanız mümkün değilse ve alışılmış tedavi rejimleriyle astımınız kontrol altında tutulamıyorsa, duyarsızlaştırma düşünülebilir. Bu işlem yalnızca bu alanda uzmanlaşmış merkezlerde yapılmalı ve her seferinde yalnızca bir alerjenle çalışılmalıdır. Duyarsızlaştırma işlemlerine karşı şiddetli reaksiyonlar gelişebildiği, bazı kişilerin astım atağı nedeniyle hastaneye kaldırılabildiği, hatta bu nedenle ölen hastalar olduğu göz önüne alındığında, astım hastalarında bu işlemin mutlaka hastanede yapılması gerektiği açıktır. Yalnızca saman nezlesi söz konusuysa tehlike daha azdır, ama astımda büyük bir özen gösterilmelidir.

Bu işlemde, genellikle kolun üst bölümünde deri altına iğneyle alerjik olduğunuz maddeden küçük miktarlar verilir. Şiddetli alerjik reaksiyonlardan kaçınmak için başlangıçta son derece küçük miktarlar kullanılır ve maddenin konsantrasyonu haftadan haftaya ya da günden güne giderek artırılır ("döküntü" immünoterapisi). Bir kürün tamamlanmış sayılması için gerekli enjeksiyon sayısı ve işlemin hangi aralıklarla yapılacağı merkezin yaklaşımına ve sizin gereksinimlerinize göre değişecektir. Zaman zaman küçük bölgesel reaksiyonlar (iğne yerinde kızartı) görülebilir, ama bunlar iğnenin yapıldığı gün çabucak geçer. Kür tamamlanınca, sonucun başarılı olduğu düşünülüyorsa işlem belirli aralıklarla tekrarlanabilir.

Esas olarak şiddetli reaksiyonlardan korkulduğundan, ama aynı zamanda birçok doktor bu tedavinin yararına inanmadığı için, astımda duyarsızlaştırma çok seyrek uygulanıyor. Bu işlemin yararlı olup olmadığını tartışmak istiyorsanız (nitekim hastaların küçük bir kısmında bu tedavi yararlı olabiliyor), doktorunuzdan sizi bu alanda uzmanlaşmış bir merkeze sevk etmesini isteyin.

GECE ASTIMI

Gece astımı genellikle özel bir astım tipi sayılıyor. Aslında gece astımla uyanmak astımın yeterince kontrol altında tutulmadığını gösterir ve bu hangi türden astımı olursa olsun bütün hastalar için geçerlidir. Vakaların çoğunda sorun uygun tedaviyle giderilir, ama bazı hastalarda kontrol daha güçtür. Bu hastalarda asıl neden geceleri yatarken mide asidinin göğse geri gelerek tahrişe neden olması (reflü) olabilir ve bu durumun tedaviyle giderilmesi gerekir. Gece astımı belirtilerinin kontrol altına alınmasında teofilin ve uzun etkili inhale bronş genişleticiler gibi bazı ilaçlar çoğu zaman yararlı olabilir.

ASPİRİNE DUYARLI ASTIM

Astımlı erişkin hastaların yaklaşık %5'inde aspirine duyarlılık vardır. Çocuklarda çok seyrek görülür.

Genellikle bu hastalarda alerjenler için deri testleri negatiftir ve tekrarlayıcı burun polipleri görülebilir. Bu hastalardan biriyseniz, aspirin ya da ibuprofen, diklofenak ve indometasin gibi ağrı kesicileri ya da romatizma ilaçlarını içeren hiçbir ilaç kullanma-malısınız (bunlara steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar adı veriliyor). Belli bir ilacın astımınızı olumsuz etkileyip etkilemeyeceğinden emin değilseniz, doktora ya da eczacıya danışın. Aspirine duyarlı hastalar istemeden aspirin aldıkları için ölebilirler. Tedavi olarak genellikle bu ilaçların kullanılmaması önerilir. Öte yandan duyarsızlaştırma işleminden de başarılı sonuçlar alınabiliyor, ama bu işlemin yalnızca bu alanda uzmanlaşmış merkezlerde yapılması gerekir.

Bu astım tipi için duyarsızlaştırma işleminde hasta hastanede ya-kından izlenirken ağızdan küçük dozda aspirin verilir ve her dozdan sonra birkaç saat boyunca art arda solunum testleri yapılır. İlk bakışta zaman alan bir yöntemdir, ama bazı hastalarda buna değer.

KIRILGAN ASTIM

Kırılgan astım seyrek görülen bir astım tipidir. Hastada ansızın şiddetli ataklar gelişir. Bu kişilerin bazılarında görünüşte astım çok iyi kontrol altındadır. Diğer bazı hastalarda, hem doktorun hem de hastanın her an kontrol altında tutmakta çok zorlandığı astıma bağlı ataklar gelişir. Bu hastalar sık sık hastaneye yatırılır ve astım nedeniyle ölüm riski bu hastalarda daha yüksektir. Bu grupta alerjinin daha yaygın olduğu sanılıyor ve bazen bu akut ataklar alerjik oldukları bir maddenin solunması ya da yenmesinin ardından gelişebiliyor. Bu hastalarda astım hastalığı hasta ve ailesi için muazzam bir yük oluşturuyor. Psikolojik etmenlerin çok önemli olduğu sanılıyor, ama astıma psikolojik etmenlerin mi neden olduğu, yoksa bunun tersinin mi geçerli olduğu tartışmalı bir konudur.

Tedavi son derece güçtür ve bu gibi hastalar ağır seyreden astım vakalarıyla ilgilenen göğüs hastalıkları uzmanları tarafından izlenmelidir.
 

ÖNEMLİ NOKTALAR

Alerji öyküsü varsa alerjenin test edilerek doğrulanması gerekebilir. Astım hastalarında duyarsızlaştırma tehlikeli olabilir ve yalnızca hastanede yapılmalıdır. Gece astımı hastalığın yeterince kontrol altında tutulamadığını gösterir. Aspirine karşı duyarlılığa bağlı astımda hastalar aspirin içeren ilaçların hepsinden kaçınmalıdır. İlaçtan emin değilseniz doktora ya da eczacıya danışın. Kırılgan astımı olan hastalar ağır seyreden astım vakalarıyla ilgilenen göğüs hastalıkları uzmanları tarafından izlenmelidir.