Özel durumlar04.12.2008 19:45:39

Bu bölümde kısaca önemli olaylar ve hastalıklar üzerinde duracağız. Ameliyatlar cinsel organların işlevini etkileyebileceği gibi, kişide "sakatlanmışlık" duygusu da yaratabilir. Kalp krizi gibi ciddi hastalıklardan sonra cinsel ilişkinin ciddi yeni bir sorun yaratabileceği korkusu son derece engelleyici olabilir. Özgül sorunlarda uzmanla bu konuyu tartışmak ve daha ayrıntılı görüş almak mümkündür, ama vakaların çoğunda psikologlar ve danışmanlar da destek ve yardım sunabilir.

GEBELİK SIRASINDA CİNSELLİK

Kadınların çoğu gebelik sırasında libido değişiklikleri yaşar. Çeşitli araştırmaların sonuçları gebeliğin ilk üç ayında ve son üç ayında cinsel ilgide azalma görülebildiğini, buna karşılık bazen ortadaki üç ayda libido artışı olabildiğini düşündürüyor.

Bunların sorumlusunun gebelik sırasında gerçekleşen büyük hormonal değişiklikler mi, yoksa sürecin zorunlu kıldığı sosyal ve duygusal uyum adımları mı olduğunu söylemek güçtür.

Geçmişte gebelik sırasında cinsel ilişkinin ve orgazmın fetüse zarar verebileceği düşünülüyor ve cinsel ilişkiden kaçınılıyordu. Yeni araştırmalar bunun çoğunlukla gerçekdışı olduğunu gösterdi. Bazen, geçmişteki gebeliklerinin belli aşamalarında sorunları olmuş bir kadına gebeliğin o aşamasında cinsel ilişkiden kaçınması önerilebilir. Örneğin daha önce gebeliğin ikinci üç aylık diliminde rahim boynunun açılması nedeniyle düşük yapmış bir kadına, sonraki gebeliğinde bu aşamada cinsel ilişkiden kaçınması söylenebilir.

Gebelikte, özellikle de gebeliğin sonlarına doğru cinsel ilişki teknik beceri ve biraz deneme sınama gerektirebilir! Yüz yüze birbirine sarılmak güç olabilir, bu yolu denemeyi boş verin. Kadının üstte olduğu pozisyon, arkadan girme ya da yan yana pozisyon türleri denenebilir. Oral seks ve birbirine mastürbasyon yapmak gibi başka iyi seçenekler de vardır.

Erkek gebeliğe eşlik eden vücut değişikliklerini çok uyarıcı bulabileceği gibi, bunlar engelleyici de olabilir. Özellikle vajina farklı, daha yumuşak ve daha nemlidir. Ayrıca vajina akıntısı daha fazladır. Gebelik genellikle çift için hem neşeli, hem de gerilimli bir dönemdir ve her iki eş de cinselliğe farklı anlarda farklı yaklaşabilir. Bol bol sarılarak, birbirini okşayarak ve cinsel birleşmeyle ya da cinsel birleşme olmaksızın birbirini rahatlatarak yakın bir temas içinde olmak her iki eşin de gereksinim duyacakları güveni sağlayabilir.

DOĞUMDAN SONRA CİNSELLİK

Araştırmalar kadınların çoğunun cinsel ilişkiye doğumdan 12 hafta sonra, üçte birinin de doğumdan altı hafta sonra başladıklarını gösteriyor. Doğumdan sonra cinselliğin kalitesi birçok faktörden etkilenir. Yeni anne baba rolü eşlerin ikisi için de yorucu ve dikkat dağıtıcı olabilir. Kadının vajinasında dikişler olabilir ve bazı kadınlarda bunlar cinsel ilişki sırasında ağrıya yol açarak sorun yaratmaya devam edebilir. Hatta zor bir doğum deneyimi vajinizme neden olabilir.

Vajinal doğumdan sonra vajina gevşeyebilir ve penisi yeterince sıkı sarmalamayabilir. Pelvis tabanı egzersizleri kadının vajinasının yeniden şekle girmesine yardım edecektir.

Emzirme de çiftin cinsel yaşamını etkileyebilir. Tam gün emzirme yorucudur, zaman alır ve bölünen uykusuyla kadın cinsel ilişkiden haz alamayacak kadar yorgun olabilir. Emzirmenin kadında libido üzerindeki etkileri tartışmalı bir konudur. Emziren kadında hormon düzeyleri libidonun azalması gerektiğini gösteriyor, ama bazı kadınlar emzirmenin erotik bir deneyim olduğunu söylüyor. Eşlerinin emzirmesini gören erkekler farklı tepkiler veriyor ve bir kısmı bundan rahatsız oluyor.

Genelde çiftlerin çoğu doğum öncesine göre bu dönemde daha az seviştiklerini söylüyor.

AMELİYATTAN SONRA CİNSELLİK

Prostat ameliyatları
Orta yaşlı ve yaşlı erkeklerde prostat büyümesi yaygın bir şikâyettir ve çoğu zaman erkek bu bölgedeki herhangi bir ameliyatın iktidarsızlığa ya da sertleşme sorunlarına neden olacağını varsayar. En yaygın prostat ameliyatı yöntemi idrar yolu içinden yapılan TURP işlemidir (transüretral prostat rezeksiyonu) ve iyi ellerde bu ameliyat vakaların yalnızca %5'inde sertleşme sorununa yol açar. Öte yandan, prostat kanseri nedeniyle yapılan ameliyat ve radyoterapide erektil işlev bozukluğu riski yüksektir. Standart bir prostat ameliyatında (prostatektomi) erkeklerin yaklaşık %80'inde erektil sorunlar gelişir ve son araştırmalar radyoterapide de sonuçların benzer düzeyde olduğunu gösteriyor. Bununla birlikte, sinir koruyucu prostatektomi olarak adlandırılan bir teknikte hastaların %80'inde ameliyattan 18 ay sonra sertleşme yetisinin sürdüğü ya da yeniden kazanıldığı bildiriliyor.

Bazı merkezlerde sinir greftleri yerleştirme teknikleri de uygulanıyor ve sertleşmeyi korumada iyi sonuçlar alınıyor. Bununla birlikte, kanser tedavisinde gerekli ameliyat tipi kişiden kişiye değişir ve bazı durumlarda sertleşme sorunları kaçınılmaz olabilir.

Bununla birlikte, erkeklerin çoğu sertleşme ve orgazma ulaşma yetilerinde herhangi bir bozulma olmasa da, eskisi gibi meni çıkaramadıklarını fark ediyor. Bu durumda meni, idrar kesesine boşalıyor. Buna geriye doğru boşalma (retrograd ejakülasyon) adı veriliyor. Orgazmdan hemen sonra idrardan alınan spermlerle eşe suni döllenme yapılarak başarılı sonuçlar elde edilmekle birlikte, genellikle erkek bu durumda kısır kalabilir.

Ameliyatın nedeni prostat kanseriyse, östrojen tedavisi ya da erkek cinsel hormonu testesterona karşı ilaçların kullanılması ve testislerin çıkarılması gibi başka bazı yöntemlere başvurmak gerekebilir. Bunun nedeni prostat kanserinin gelişmek için testesterona ihtiyaç duymasıdır.

Bu gibi tedaviler sonunda libido azalması olasılığı yüksektir.

Histerektomi
Rahmin orgazm için önemli olup olmadığı tartışması henüz açıklığa kavuşmadı. Bazı çalışmalarda rahmin alınmasından (histerektomi) sonra kadında cinsel doyumun arttığı bildirilirken, bir bölümünde de azaldığı sonucuna varılıyor. Birçok kadın da herhangi bir değişiklik olmadığını bildiriyor.

Rahmin alınmasına her iki yu-murtalığın alınması eşlik ettiyse, hormonal nedenlerle libido azalması görülebilir. Yumurtalıklar alınmamışsa, kadınların çoğu ameliyattan önce yaşadıkları sorunlardan (örneğin şiddetli, uzun süreli ve sancılı kanamalardan) kurtulup cinsel yaşamlarının yeni bir evresine girmekten mutlu oluyor.

Mastektomi
Göğüsleri alınan (mastektomi) kadınların üçte biri, hiç değilse geçici olarak cinsel hazlarının azaldığını belirtiyor. Mastektomi vücudun görüntüsünde sarsıcı bir değişikliğe neden oluyor ve bazı kadınlar cinsel olarak şekil bozukluğuna uğradıklarını ve artık çekici olmadıklarını düşünüyor. Ameliyattan sonra kadınlara memenin yeniden oluşturulması ve meme protezleri konusunda öneriler yapılabilir. Ayrıca eşlerin ve danışmanların, ameliyatın cinselliğe yansımaları olabileceği gerçeğini gözden kaçırmamaları gerekir.

Barsak ameliyatı
Önemli bazı barsak ameliyatlarında bağırsağın ucu dışarı açılır; bu işleme, ince barsak söz konusuysa ileostomi, kalın barsak söz konusuysa kolostomi adı verilir. Barsak ağzına bir torba yerleştirilerek, barsak içeriği burada tutulur. Bu tür bir ameliyatın büyük psikolojik etkileri olabileceği ve kişinin cinsel işlevini etkileyebileceği açıktır.

Kaldı ki, bazı ameliyatlarda cinsel organlara giden sinirler de zarar görür ve bu nedenle de cinsel sorunlar ortaya çıkabilir. Özellikle rektumun (kalın bağırsağın son bölümü) alındığı ameliyatlarda bu daha sık görülür. Bu gibi vakalarda erkeklerin yaklaşık üçte birinde erektil sorunlar gelişir ve kadınların üçte biri nedbe (yara) dokusu oluşumu nedeniyle cinsel ilişki sırasında ağrı çeker. Bununla birlikte, ameliyattan birkaç yıl sonra cinsel işlevde düzelme olduğu da görülmüştür.

İleostomi ya da kolostomi geçirmiş kişiler yeni eşlerinin vücutlarındaki kusuru keşfedeceği, eski eşlerinin cinsel açıdan onları istemeyeceği, sevişme sırasında torbanın patlayacağı ya da hoş olmayan sesler ve kokular yayacağı endişesiyle dehşete düşebilir. Açıkçası, zamanla duruma uyum sağlanır ve yeni ya da eski eşlerin veya danışmanların konuya duyarlı yaklaşması yardımcı ola-bilir. Birçok insan bu gibi ameliyatlardan sonra evlenerek çocuk sahibi olur. Kaldı ki, eşler her ikisinin de kabul edilebilir ve zevkli bulduğu yeni sevişme yöntemleri geliştirebilir.

KALP KRİZİNDEN SONRA CİNSELLİK

Cinsellik kalp krizinden sonra "normale geri dönüşün" bir parçası olarak görülmelidir. Kriz sonrasında önemli komplikasyonlar yoksa sevişmemek için hiçbir neden yoktur (ve zaten önemli sorunlar varsa kişi kendini kötü hissedeceği için cinsellik aklına gelmeyecektir). Cinsel ilişkide harcanan çabanın iki kat merdiven çıkarken harcanan çabaya eşit olduğu söyleniyor; bu mümkünse, rahat bir ortamda fazla atletik hareketler yapmadan sevişmek de mümkündür.

Seyrek olarak cinsel ilişki anjinayı tetikleyebilir. Bu nedenle önceden bir dilaltı tableti (gliseril trinitrat) ya da spreyi alınabilir. Bazen kalp krizinden sonra yüksek tansiyon tedavisi başlatılır. İdrar söktürücüler (diüretikler) ya da beta blokerler gibi bazı tansiyon ilaçları zaman zaman erektil sorunlara ya da libido azalmasına neden olabilir. Bu olursa doktora başvurarak dozu ya da ilacı değiştirin.

İNMEDEN SONRA CİNSELLİK

Bir araştırmada inme geçiren erkek hastaların çoğunda inmeyi izleyen yedi hafta içinde cinsel istek ve sertleşmenin geri geldiği bildiriliyor.

İnmeden sonra kişinin bir tarafında felç ya da kas zaafı kalabilir, dolayısıyla sevişme sırasında bunun dikkate alınması gerekir. Kalp krizinde olduğu gibi, bazen yeni ilaçlar cinsel işlevi etkiler; bu gibi durumlarda doktorla görüşmekte yarar vardır.

OMURİLİK YARALANMALARINDAN SONRA CİNSELLİK

Aktör Christopher Reeve boynundan aşağısının felçli kalmasına yol açan yaralanmadan yalnızca birkaç ay sonra libidosunun bütünüyle yerinde olduğunu ve bir gün yeniden baba olmayı umduğunu açıkladığı zaman hayli şaşkınlık yaratmıştı.

Gerçi her bireyin ayrı ele alınması gerekir, ama eldeki kanıtlar omurilik yaralanması geçiren ve felçli kalan birçok kadın ve erkeğin cinsel isteğinin normal olduğunu düşündürüyor. Bazı erkekler yaralanmadan sonra iktidarsız oluyor, ama çoğu olmayabiliyor. Boşalma sertleşmeden daha fazla etkileniyor. Cinsel organlarda herhangi bir his olmasa da, birçok paraplejik kişi yaralanma öncesindekinden farklı olmakla birlikte, orgazm olabildiklerini anlatıyor.

Veriler kadınların bu durumdan daha az etkilendiğini düşündürüyor ve birçok kadın yeni yaşamlarına uyum yaparak haz alınan bir cinsel yaşama kavuşuyor. Kadınlarda doğurganlık genellikle etkilenmiyor ve âdet kanamaları eskisi gibi devam ediyor. Erkeklerde boşalma olup olmamasına bağlı olarak kısırlık görülebilir, ama bazen yapay döllenme bir seçenek olabilir.

ÖNEMLİ NOKTALAR

Gebelik libidoyu olumlu ya da olumsuz etkileyebilir. Çeşitli nedenlerle bir çiftin cinsel yaşamı çocuk yaptıktan sonra farklı olabilir. Büyük ameliyatların hastanın cinsel yaşamı üzerinde yapabileceği etkiler asla gözden kaçırılmamalıdır. İnmeden ve kalp krizinden sonra sevişme, iyileşme sürecinin bir parçasıdır. Omurilik yaralanmaları geçirmiş kişiler tatmin edici bir cinsel yaşam sürdürebilir.