Lokomotor sisteminiz bozulduğunda, ağrı ve sertlik hissedersiniz ve eklemlerinizde şişme olduğunu fark edebilirsiniz. Belirtiler çok rahatsızlık verici, hatta kısıtlayıcı olabilir ve bazen durumun ağırlığıyla tamamen orantısızdır. Özellikle ağrı karmaşık bir belirtidir ve stres, anksiyete veya depresyonla çok daha kötü olabilir. Sadece artritinizin kötüleştiğini düşünmemek ve bu etkileri dikkate almak önemlidir.

Burada beklentiler de bir rol oynayabilir. Etkili tedavilerin olmadığı eski günlerde yaşlı bir akrabanızın ağrılı artrit nedeniyle gitgide daha fazla yeti yitimine uğradığını görmüşseniz, orta yaşta kaçınılmaz olarak hissedilen ilk sancı ve ağrılarda kaygılanabilir, aynı kaderin sizi de beklediğini düşünebilirsiniz. Anksiyete ve sıkıntınız, en kısıtlayıcı belirti olan ağrıyı daha da ağırlaştırabilir ve her hareketin şiddetli bir ağrıya yol açması durumunda yapısal açıdan sağlıklı eklemler neredeyse kullanılamaz hale gelebilir. Neyse ki artık eklem belirtileri ve artrit konusunda çok fazla şey biliyoruz ve bu hastaların normal bir yaşam sürebilmesi için birçok tavsiye ve tedavi olanağımız var.

Eklemde ağrı, sertlik ya da şişmeyle başvurduğunuzda, sorunun nedenini belirleyebilmesi için doktorunuza oldukça çok bilgi vermeniz gerekecek ve ayrıca çeşitli testler de istenecektir. Bir eklemde ya da çevresinde ağrı olması (tıpta “artralji” olarak adlandırılır) mutlaka sizde artrit olduğu anlamına gelmez. Başka hastalıklar da bu türden belirtilere yol açabilir. Örneğin grip, eklemlerde ve kaslarda şiddetli ağrılara yol açabilir, ancak iyileştiğinizde ağrı kaybolur.

 

Sorununuzla ilgili olarak ilk kez bir doktorla konuştuğunuzda, belirtilerinizi gözden geçirdikten sonra, geçmişteki sağlık durumunuza ilişkin bilgiler edinmeye çalışacaktır. Buna tıpta “öykü alınması” (anamnez alınması) adı verilir. Doktorunuz ayrıca herhangi bir yakın akrabanızda artrit olup olmadığını öğrenmek isteyecektir. Bazı kişilerde belirli artrit şekillerine kalıtsal bir yatkınlık bulunduğundan, aile öykünüz de önemlidir. Geçmişte eklemle ilgili herhangi bir yaralanmanız varsa, sonradan soruna yol açabileceğinden, bu konuda doktorunuza bilgi vermelisiniz. Bir deri hastalığı olan sedef (psoriyazis) ya da barsak hastalığı olan ülseratif kolit gibi bazı başka hastalıklar da artritin başlamasıyla ilişkili olabilir. Bazen artrit bir enfeksiyondan sonra (bu durumda “reaktif artrit” adını alır) ortaya çıkabilir, dolayısıyla belirtilere yol açabilecek bir enfeksiyon kapmış olabileceğinizden, yakın zamanda ülke dışı seyahatlerinizi de doktorunuza bildirmelisiniz.

Belirtileri anlatırken olabildiğince gerçeği yansıtmaya çalışın; ilk olarak ne zaman ortaya çıktıkları, tetikleyici herhangi bir durum olup olmadığı, sürekli mi yoksa aralıklı mı oldukları, belirtileri daha iyi ya da daha kötü kılan herhangi bir durumun olup olmadığı, o ana kadar denenen tedavilerin neler olduğu ve yan etkiler de dahil nasıl bir etkilerinin bulunduğu belirtilmelidir.

 

Sadece bir ekleminizde ağrı olsa bile, doktorunuzun sizi bütünüyle muayene etmesi gerekebilir, çünkü o sırada ağrılı olmasa da diğer eklemlerinizde de benzer bir sorun olabilir. Bazen bir eklemdeki sorun yakındaki eklemlerde zorlanmaya neden olabilir. Dolayısıyla bu eklemler normal oldukları halde ağrılı olabilir. Örneğin, omuz ağrısına boyundaki bir sorun yol açabilir, bel ağrısına diz ya da kalçadaki sorunlar neden olabilir; yürümeniz etkilenir ve gerçek sorun kalça ekleminizde olduğu halde sizin diziniz ağrıyabilir.

Muayene sırasında doktorunuz o eklemde şişme, duyarlılık ve sertleşme olup olmadığını araştırır, eklemi yerinde tutan kasları ve bağları kontrol ederek, eklemin düzgün olup olmadığına bakar. Doktorunuz, kan basıncınızı ölçmek gibi diğer alışılmış kontrolleri de yapabilir.

 

Özellikle yalnızca bir eklemde ağrı varsa ya da tanı açık ve doğruysa, doktorunuz hiç teste gerek kalmadan tanı koyabilir. Aksi halde, yapılması gereken testler kişisel du-rumlara göre değişmekle birlikte şunlar olabilir:

 

• Tam kan sayımı: Bir tıbbi aygıt, bir milimetreküp kandaki al ve akyuvarları ve trombositleri sayar. Alyuvarların (kırmızı kan hücreleri) büyüklüğü, hematokrit (kanda alyuvarların oranı) ve alyuvarlardaki hemoglobin düzeyi de ölçülür. Bunlar, romatoid artritte görülebilen kansızlığın mevcut olup olmadığını gösterir. Kansızlık (anemi), hemoglobin (alyuvarların oksijen taşıyan bileşeni) yetersizliğini ya da anormalliğini gösterir. Tam kan sayımında enfeksiyon durumunda artan akyuvarlar (beyaz kan hücreleri; lökosit) da sayılır.

 

• Eritrosit çökme (sedimentasyon) hızı (ESR): Kan, hücreler ve sıvıdan (plazma) oluşur. Sayıca en çok olanlar, vücutta oksijeni taşıyan alyuvarlardır. ESR, alyuvarların yapışma düzeyini ölçer. Yüksek ESR, enflamasyon bulunduğunu düşündürür, ancak nedene ilişkin bilgi vermez. Eklemlerde şiddetli iltihaplanma olan artritlerde ESR yükselir. En sık görülen artrit şekli olan osteoartritte iltihaplanma ya yoktur ya da hafiftir ve dolayısıyla ESR normaldir.

 

• Ürik asit: Gut krizleri sırasında eklemlerde kristaller oluşturan maddedir. Gut hastalığı bulunanlarda kanda ürik asit düzeyi genellikle yüksektir.

 

• Romatoid faktör: Romatoid faktör, bazı romatoid artritli hastaların kanında ortaya çıkan bir antikordur (hastalık etkenini zararsız duruma getirmek için vücudun çıkardığı madde). Ayrıca normal insanlarda, özellikle de yaşlandıkça ve romatoid artritli kişilerin bazı akrabalarında da düşük düzeylerde bulunabilir. Romatoid faktör hastalığa yol açmaz ancak yararlı bir gösterge olabilir.

 

Artrit tanısı koymak için her zaman röntgen alınması gerekmez. Yaşı 50’nin üzerinde olan kişilerin çoğunda belli ölçülerde osteoartrit vardır ve eklem ağrıları her zaman röntgende görülen değişikliklerle ilişkili değildir. Çoğu artrit tipi, eklemin yumuşak dokularını etkileyerek başlar; osteoartritte kıkırdağın ve romatoid artritte sinoviumun etkilenmesi gibi. Yumuşak dokular röntgen filminde kolayca görülmez. Röntgen en çok, artritin kemikleri de etkileyecek denli ilerleyip ilerlemediğini göstermede ve gelecekteki değişikliklerin karşılaştırılabileceği bir başlangıç filmi sağlamak açısından önemlidir. Artritli bir eklemin röntgen filminde şu değişiklikler görülebilir:

 

• Eklem aralığında daralma: Eklem kemikleri arasındaki boşluk normalde kıkırdaklarla doludur ve bunlar filmde görülmez. Çoğu artrit tipinde, özellikle de osteoartritte kıkırdak incelir ve eklem boşluğu daralır.

 

 

• Erozyonlar (aşınma): Bunlar eklemi oluşturan kemiklerdeki deliklerdir ve ilerlemiş artritte görülür. Aşınma, romatoid artritte ve eklemlerde ağır iltihaplanma bulunan diğer artrit tiplerinde ortaya çıkabilir. Osteoartritte görülmeleri çok olağandışıdır.

 

• Kemik çıkıntıları (osteofitler): Bazen artrit, etkilenen eklemlerin kenarlarında fazladan kemiklerin büyümesine neden olur. Bu, röntgen filmlerinde açık bir şekilde görülebilir. Omurgada kemik çıkıntıları bir sinirde sıkışmaya yol açıp, sinirin izlediği yol boyunca ağrıya neden olabilir.

 

Çoğu zaman doktorunuzun tanı koymak için gereksinim duyduğu tek şey, dikkatle alınmış bir öykü ve fizik muayeneyle birlikte birkaç basit testtir. Bazen tanı koymak mümkün değildir ve hastanede bir uzmana görünmeniz gerekebilir. Uzman doktorlar bile ilk muayenede bir tanı koyamayabilir ve gerçekte neler olduğu ancak zaman içinde anlaşılabilir. Ağrınızı ve sertliği gidermek için bir tedavi uygulanacaktır; belli bir gözlem dönemi, belki bazı testlerin de tekrarlanması tanı konulmasına yardımcı olabilir.

Başvurduğunuz uzman, dahiliyeci ya da enflamatuar hastalıklar ve artrit ile romatizmanın tıbbi tedavisi konusunda uzmanlaşmış bir romatolog olabilir. Sorunlarınız enflamatuar hastalığa değil de bir yaralanma ya da mekanik zedelenmeye bağlıysa, doktorunuz da ortopedist olabilir.