Haberi Paylaş

Google Yahoo Facebook Mixx Digg StumbleUpon Del.icio.us reddit Bu Nedir?

İlgili Sayfalar

Kanser nedir?

Kanser Giriş

Kanser tanısı nasıl konulur?

Genel olarak tedavi

Ameliyat

Radyoterapi

İlaç tedavileri

Ek bakım

Klinik çalışmalar

Tamamlayıcı tedaviler

Doktorunuz kanserden kuşkulandığında, büyük olasılıkla sizi önce bir cerraha sevk edecektir. Bu kısmen, sayfa 20-23'te açıklandığı üzere, kesin tanı konulabilmesi için belli bir cerrahi işleme çok sık gerek duyulmasından, kısmen de pek çok kanser türünde ameliyatın en iyi tedavi seçeneği olması ya da başlangıç için en iyi tedavi olmasındandır. Kanser saptandığında, yaygınlık derecesi de ameliyat sırasında ortaya konulabilir; kimi zaman ameliyatın önemli hedeflerinden biri budur. Meme kanseri için ameliyat edilen kadınlarda, koltukaltındaki bir lenf düğümünün çıkartılması ("koltukaltının açılması" [[][[]]aksiller diseksiyon] ya da 'koltukaltının temizlenmesi' [[][[]]klirens] ya da yumurtalık kanseri ameliyatında karın boşluğunun ayrıntılı biçimde gözle muayene edilmesi [[][[]]"evrelendirme laparatomisi" sırasında]) buna örnektir.

Ameliyat düşüncesinin pek çok kişide gerginliğe yol açması son derece anlaşılabilir bir durumdur. Ancak kanser ameliyatlarının çok büyük bir kısmı son derece sorunsuz biçimde gerçekleştirilir. Elbette sonuçlar her zaman mükemmel değildir. Ancak birkaç dakika süren görece küçük ya da saatler süren büyük girişimler olabilen belli ameliyatların olası kısaya da uzun vadeli istenmeyen etkilerini burada ayrıntılarıyla tartışmak olanaksızdır.

Tabii ki bazı ameliyatların görünüm, işlev ya da her ikisi üzerinde uzun süreli önemli etkileri vardır. Diğer bazıları ise, özel birtakım yan etkiler oluşturma riski taşır; örneğin, koltukaltındaki lenf düğümlerinin alınmasından sonra kolda şişme ve rektum ya da prostat kanserinden sonra impotans (iktidarsızlık) gibi. Genellikle her türlü risk önceden ayrıntılı olarak tartışılır, ancak daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız sormaktan çekinmeyin.

Kimi zaman hasta ameliyattan kısa süre sonra evine gidebilecek durumdadır, kimi zaman da iki-üç hafta ya da daha uzun süre hastanede kalır. Bazen hasta hemen normal yaşamına dönebilirken, büyük ameliyatlardan sonra normale dönüş birkaç ay sürebilir. Hastaların birçoğu ameliyattan hemen sonraki dönemde bir miktar rahatsızlık hissetse de, günümüzde iyi ağrı kontrolü dahil, ameliyat sonrası bakım standartları çok yükselmiştir.

Aşağıda sık kullanılan bazı ameliyat terimleri yer almaktadır.

• Rezeksiyon: Bir tümör ya da organın çıkartılması; ...ektomi ile biten sözcükler de aynı anlama gelir. Örneğin, kanser içeren bir akciğer lobunun çıkartılması "pulmoner lobektomi" ve kanserli prostatın çıkartılması "prostatektomi" olarak adlandırılabilir.
• Radikal: Görünen tümöre ek olarak yakındaki dokuların ya da bağlantılı dokuların da çıkartılması işlemidir; amaç, kalan son kanser hücresinden de kurtulmaktır.
• "...ostomi" ile biten sözcükler: Vücudumuzun tüp benzeri organları bir tümör tarafından tıkandığında ya da bunların kısmen çıkartılması gerektiğinde, cerrah tıkanıklık noktasını atlayarak, tüp biçimindeki organı deride yapılmış yapay bir deliğe bağlayıp bir giriş ya da çıkış oluşturabilir (bir "stoma"; bk. aşağıdaki bölüm). Örneğin, nefes borusu ya da diğer adıyla trakeanın üzerindeki deriyle birleştirilmesine "trakeostomi" adı verilir ve koşullara göre trakeostomi kalıcı ya da geçici olabilir. Kalın barsağın (kolonun) karın derisindeki bir stomaya bağlanmasına ise "kolostomi" denir. Bu da kalıcı ya da geçici bir işlem olabilir.
• Stoma: Tüp şeklindeki bir organın içeriğinin vücuttan atılmasına olanak vermek için, deride yapay bir açıklık oluşturulması işlemidir. Örneğin kolostomi sonrasında, bağırsağın içeriğini toplamak için stoma üzerine bir torba yerleştirilir; modern tasarımlar sayesinde, bu işlemin uygulandığı kişilerin büyük bölümü neredeyse tamamen normal bir yaşam sürer.

TAM İYİLEŞME AMAÇLI CERRAHİ

Çoğu durumda belli bir bölgedeki (lokalize) kanseri yok etmenin en emin yolu, yeterli miktarda normal çevre dokusuyla birlikte kesip almaktır. Vücudun uzak bölgelerine yayılmış ya da teknik açıdan tamamen çıkartılmaya elverişli olmayan kanserler ameliyatla tamamen iyileştirilemez.
Kanser ameliyatlarının çoğu dikkatlice planlanmış girişimlerdir ve işlemden önce tanı hemen hemen ya da mutlak olarak kesindir. Ancak az sayıda hastada, kansere bağlı komplikasyonlardan ötürü (örn. bağırsakta delinme [[][[]]perforasyon] ya da tıkanıklık [[][[]]obstrüksiyon]) acilen yapılan ameliyatlarda kanser ilk kez saptanır. Bu durumda ameliyatın sonuçları ne yazık ki pek iyi değildir, çünkü bu tümörler genellikle oldukça ileri evrededir ve hastanın genel sağlık durumu iyi değildir.

Son yıllarda bazı tümörlerde daha az radikal ameliyatlara doğru bir eğilim gözlenmektedir. Örneğin tümörün boyutu ve konumu elverişli olduğunda, tüm memenin alınması (mastektomi) değil de, yeterli çevre dokuyla birlikte kanserli kütlenin çıkartılması (geniş lokal eksizyon) olanaklıdır. Ardından memedeki olası mikroskobik kanser kalıntılarına yönelik radyoterapi uygulanır ve tamamen iyileşme şansı mastektomideki kadar yüksektir. Çok daha ender olan yumuşak doku sarkomlarında da, daha az agresif cerrahi ve radyoterapiden oluşan benzer kombinasyonlara başvurulabilir.

Ameliyat öncesi.

Buna karşın bazı başka durumlarda ameliyat alışılmıştan daha yaygın uygulanır. Örneğin artık meme kanserli çoğu kadında, memenin ameliyat edilmesine ek olarak, koltukaltındaki lenf düğümleri de çıkartılmaktadır. "Aksiller temizlik" adı verilen bu işlem sırasında genellikle belirlenebilen tüm lenf düğümleri çıkartılmaktadır. Bu tür işlemler yalnızca düğümlerdeki olası metastazları yok etmekle kalmaz, kanserin vücudun başka bölgelerine mikroskobik yayılım gösterip göstermediği konusunda da yararlı bilgiler sağlar. Lenf düğümlerine yayılma varsa, vücuda yayılma riski de artar. Bu bilgi hastalara bir sonraki tedavinin ne olması gerektiği konusunda öneride bulunmaya yarar.

Meme kanserine bağlı lenf düğümü metastazı olan bazı kadınlarda Kemoterapi ya da hormon tedavisi tamamen iyileşme olasılığını önemli ölçüde artırır.

Meme kanseri için uygulanan geniş bölgesel kesi ve koitukaitının temizlenmesi sırasında, tümörün yakınındaki ya da tümöre tutunan dokularla birlikte, tümörün kendisi ve lenf bezleri de çıkarılır.

Yakındaki lenf düğümlerine yayılmış pek çok kanserde ameliyat, uzun süreden beri potansiyel bir şifa olanağı olarak kabul edilmektedir, ancak artık kan dolaşımı yoluyla akciğer ya da karaciğerin oldukça küçük ve alınabilen bir bölümüne yayılmış kanseri bulunan dikkatle seçilmiş bazı hastalarda da ameliyat giderek daha fazla taraftar bulmaktadır. Birincil kütlenin ortaya çıktığı tarih ile metastaz arasındaki süre arttıkça, başarı şansı artar. Bazı karaciğer metastazları ısı ile parçalanabilir (radyofrekans ablasyonu); bu işlem sırasında karaciğer dokusundan geçirilen bir sondaj aygıtı (prob) kütleye ulaştırılır.

Stoma, arkasında bulunan tüp şeklindeki organın içeriklerinin vücuttan atılabilmesi için deride oluşturulan yapay bir açıklıktır. Kolostomi sonrasında, barsak içeriğini toplayabilmek için stoma üzerine bir torba yerleştirilir.

YAŞAM KALİTESİNİ ARTIRMAYA YÖNELİK AMELİYAT

Rekonstrüktif (yeniden yapılandırıcı) cerrahi
Kanseri almak için yapılan ameliyatlardan sonra görünümü ya da işlevleri yeniden eski haline getirme konusunda da önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Örneğin memesi alınan birçok kadında artık deri altındaki kasın gerisine yapay bir protez yerleştirmek ya da sırt veya alt karın duvarındaki kas ve yağ dokuları (fleb) kullanılarak 'yeni bir meme' oluşturmak için ameliyat yapılabilmektedir. Sonuçlar mükemmel olmasa da, genellikle büyük ölçüde tatmin edicidir. Anlaşılabilir nedenlerden ötürü memesiz yaşamı güç bulan kadınlar açısından bu işlemler çok önemli psikolojik destek sağlayabilmektedir.

Bu tür yeniden yapılandırıcı (rekonstrüktif) işlemler genellikle bu alanda son derece uzmanlaşmış cerrahlar tarafından yapılır ve kimi zaman estetik cerrahlar devreye girer. Estetik cerrahlar meme kanserli bazı hastaların tedavisine katkıda bulunurken ağız, boğaz ve yakındaki yapıları tutan kansere yönelik büyük ameliyatlardan sonra görünüm ve işlevlerin geri kazandırılmasında da son derece önemli bir rol oynar. Bazı rekonstrüktif işlemler tümör çıkartılırken uygulanır ve estetik cerrah, tümörü çıkaran cerrahla birlikte çalışır. Bir kısmı ise ilk ameliyattan sonra yapılır.

Rekonstrüktif cerrahilerde kullanılan yapay materyallere "protez" adı verilir. Uzuvlarında (ekstremitelerinde) kemik sarkomu gelişen bazı hastalarda kütle çıkarıldıktan sonra yerine protez kemik yerleştirilebilmekte, böylece uzvun kesilmesi (ampütasyon) önlenmektedir.

Palyatif cerrahi
Belirtileri gidermeye yönelik ameliyatlar da yapılmaktadır. Kimi zaman bu işlemler, kanseri yok etmeye yönelik diğer tedavilerle birlikte kullanılır.

Bir kütlenin yol açtığı tıkanıklığı gidermek için protez tüpler (ya da stent) yerleştirilebilir. Özofagus (yemek borusu) kanseri bulunan hastalarda bu işlem sıkça uygulanmaktadır. Karın içindeki tıkanıklıklar kimi zaman köprüleme (baypas) ameliyatlarıyla giderilir. Metastatik tümörler nedeniyle kırılan ya da önemli ölçüde zayıflayan kemiklere metal protezler yerleştirilebilir. Böylelikle kemik sağlamlığını yeniden kazanır ve hasta uzvunu normal ya da normale yakın şekilde kullanabilir. Kimi zaman özofagusu ya da akciğerdeki ana hava geçitlerinden (bronşlar) birini tıkayan tümörlerde delik açmak için lazere başvurulabilir. Gırtlağı ya da larinksi tıkayarak soluma güçlüğüne neden olan tümörlerde trakeostomi gerekebilir.

Bazı tümörler omuriliğe bası yaparak kaslara ulaşan sinirlere zarar verir ve böylelikle bacakta güçsüzlüğe yol açar. Bazen tümörün bir beyin-sinir cerrahı ya da ortopedi cerrahı tarafından kısmen de olsa çıkarılmasıyla bu sorun giderilebilir. Meme ve prostat kanseri hastalarının bazıları yumurtalıklarının ya da testislerinin çıkartılmasından yarar görebilir; bu işlemlerin birincisine ooforektomi, ikincisine ise orfidektomi adı verilmektedir. Bu kanserler sıklıkla hormonal etkilere duyarlı olduklarından, bu hormonların kaynaklarının alınması, tümörde uzun süre devam eden belirgin bir küçülme sağlayabilir. Son olarak, kimi zaman kütlelerdeki kanamaları kontrol altına almak amacıyla da cerrahi işlemler gerçekleştirilir.

Bu yazı 14203 kere okundu.