|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Kan kolesterol düzeyi neden yükselir?
06.12.2008 15:01:21
Hiperkolesterolemi teriminin anlamı, kan kolesterol düzeyinin yüksekliğidir. "Hiperlipidemi" ise kanda yağların bir ya da birkaçının arttığını ifade eden daha genel bir terimdir.
İlgili Sayfalar
Kan kolesterol düzeyi neden yükselir?
Hiperkolesterolemi teriminin anlamı, kan kolesterol düzeyinin yüksekliğidir. "Hiperlipidemi" ise kanda yağların bir ya da birkaçının arttığını ifade eden daha genel bir terimdir. Hem kolesterol hem de trigliseridler yağ olduğundan, hiperlipidemi terimi her ikisinin de yükselmesini ifade etmek amacıyla kullanılabilir.
Vücudumuzda LDL reseptörlerini tek bir gen kontrol eder. Bu genin bir kopyasını annemizden, bir kopyasını babamızdan alırız ve bu kopyaların ikisi de çalışır. İngiltere'de yaklaşık olarak 500 kişiden birinde bu genlerden biri arızalıdır. Dünyanın bazı bölgelerinde bu daha sık görülür - örneğin Güney Afrika'daki Afrikaner topluluğunda bu oran yüzde birdir. Ailesel hiperkolesterolemi bulunan hastaların akrabalarında genellikle erken koroner kalp hastalığı (KKH) öyküsü vardır ve bazen ailenin birkaç kuşağını etkileyebilir. Ailesel hiperkolesterolemi bulunan kişilerde, normal LDL reseptörü sayısı, olağan sayının sadece yarısı kadardır. Sonuç olarak, vücut hücreleri daha az sayıda LDL parçacığı tutar ve bu nedenle kanda normalden daha fazla LDL parçacığı bulunur. Bu fazla LDL parçacıkları, içerdikleri kolesterolle birlikte çöpçü hücrelerce tutulur ve arter duvarlarına gider; burada yağlı çizgiler ve ateroskleroza yol açarlar. Ailesel hiperkolesterolemi bulunan kişilerde KKH gelişme riski, bu durum bulunmayanlardan önemli ölçüde daha yüksektir. Bu durumun bulunduğu erkeklerin yaklaşık %50'si, yüksek kan kolesterol düzeyleri diyet ve yaşam tarzı değişikliklerinin yanında kolesterol düşürücü ilaçlarla etkili bir şekilde tedavi edilmedikçe, 60 yaşın altında ölecektir. Ancak tedavi edilebilmeniz için önce tanı konulmalıdır. Bazen hiperkolesterolemi bulunabileceğini düşündüren işaretler vardır. Bunlar tendon ksantomları, ksantelazma ve korneal arkustur.
Ksantelazma ve korneal arkus ailesel hiperkolesterolemide daha yüksek sıklıkta görülmekle birlikte, kan kolesterol düzeyleri normal olanlarda ve başka nedenlerle hiperkolesterolemi bulunanlarda da görülebilmektedir. Bulunduklarında, kan kolesterol düzeylerinin ölçülmesi gerektiğini düşündürürler ancak bu düzeyler genellikle normal bulunmaktadır.
Kalıtımla ailesel hiperkolesterolemi geçişi Sizde ailesel hiperkolesterolemi varsa, bunun çocuklarınızdan birine geçme olasılığı %50'dir. Bunun nedeni, çocuklardan her birinin eşinizden normal bir gen alması, dolayısıyla sizdeki anormal geni alma olasılığının da %50 olmasıdır. Çok nadir olarak, her iki anne babada da aynı durum olabilir. İngiltere'de ailesel hiperkolesterolemi insidansı 500'de 1 olduğundan, böyle bir durum ortaya çıkma olasılığı 5002'de bir, yani 250 000'de birdir. Bu durumda, her annebabada bir normal, bir de hastalıklı gen bulunur. Bu yüzden, eğer dört çocukları varsa, bir çocuk normal olacak, iki çocukta birer anormal gen (ve dolayısıyla ailesel hiperkolesteroleminin daha sık görülen tipi) bulunacak ve bir çocukta da iki anormal gen olacaktır. İki anormal gen, sadece bir anormal gen geçmesine göre ailesel hiperkolesteroleminin çok daha ağır bir şekline neden olur; KKH daha ağırdır ve çok daha erken yaşlarda, çoğu kez 10-15 yaşlar arasında ortaya çıkar. İki anormal geni olan birinin, kandaki yağların fazlasını uzaklaştırmak için bir çeşit diyaliz tedavisi ya da normal LDL reseptörleri sağlayacak karaciğer nakli gibi çok kapsamlı bir tedavi uygulanmadıkça, orta yaşa erişme şansı çok azdır. Organ nakli durumunda vericiden normal LDL reseptörleri geleceğinden, bu çok ağır hastalık şekli ender görülür ve bu da bir şanstır. Poligenik hiperkolesterolemi Poligenik hiperkolesterolemi, ailesel hiperkolesterolemiden daha sıktır ve yaklaşık olarak her beş kişiden birinde görülür. Tek bir gende bir anormallik olmasından çok, vücudun kolesterolü işlemesiyle ilgili birkaç gende küçük değişiklikler ortaya çıkar. Bu kişiler, İngiltere, Kuzey Avrupa ülkeleri ve ABD'de tipik olduğu gibi, yağdan, özellikle de doymuş yağlardan çok zengin bir diyetle beslenirlerse, durumları hiperkolesterolemiyle sonuçlanabilir. Bu tip hiperkolesterolemi genellikle doymuş yağ tüketiminin azaltılmasına yanıt verir ve bu hastalığı bulunanlar diyet ve yaşam tarzı değişikliklerine ailesel hiperkolesterolemililerden daha tatminkâr bir cevap verirler. Poligenik hiperkolesterolemide KKH riski iki-üç kat daha yüksek olmakla birlikte, risk artışı ailesel hiperkolesterolemideki kadar fazla değildir. Ayrıca kalıtım şekli daha az bilinmektedir ve akrabalarda erken yaşta KKH öyküsü hiç olmayabilir. Ksantelazma ve korneal arkus ortaya çıkabilmekle birlikte, tendon ksantomları olmaz. Ailesel kombine hiperlipidemi Hem kolesterol hem de trigliserid düzeylerinin artmış olduğu durum, kombine hiperlipidemi olarak bilinir; kalıtsalsa, ailesel kombine hiperlipidemi olarak adlandırılır. Yüksek kan trigliserid düzeyleri hem poligenik hem de ailesel hiperkolesterolemide ortaya çıkabilmekle birlikte, bu durumlarda genellikle önemsiz bir bulgudur ve trigliserid artışı mutedildir. Kombine hiperlipidemi, LDL parçacıklarında biraz trigliserid bulunduğunda ya da çok düşük yoğunluklu lipoprotein (VLDL) parçacıklarının (LDL'den daha fazla trigliserid içerirler) sayısı arttığında ortaya çıkar. Ailesel kombine hiperlipidemide, aile bireylerinin kan yağı düzeyleri farklı olabilir; hatta aynı hastanınkiler bile değişik zamanlarda farklı düzeylerde olabilmektedir. Dolayısıyla, hem kolesterol hem de trigliserid düzeyleri yükselebileceği gibi, sadece kolesterol de yükselmiş olabilir. Özellikleri poligenik hiperkolesterolemidekilere benzer. DİĞER KALITSAL HİPERLİPİDEMİ ŞEKİLLERİ Bazıları trigliserid düzeylerini kolesterolden daha fazla etkileyen ve dolayısıyla hipertrigliserideminin hakim anormallik olduğu başka kalıtsal hiperlipidemi nedenleri de bulunmaktadır. İKİNCİL HİPERLİPİDEMİ Yüksek kan kolesterolü ve/veya trigliserid düzeyleri, sayfa 27'de ana hatları belirtilmiş olan bir dizi durumda görülebilmektedir. Anormal kan lipitleri, vücut yağlarındaki anormallikten çok, hastalık ya da davranışın sonucunda ortaya çıkmaktadır. Diabetes mellitus Genellikle diabetes mellitusun, vücudun glukozu işleme şeklini etkileyen bir hastalık olduğu düşünülmektedir. Ancak diğer vücut süreçlerinde anormallikler diyabette sık görülmektedir ve hiperlipidemi de, başta hastalığın erişkin tipi (tip 2 diabetes mellitus) gelmek üzere, sıklıkla bulunur. En karakteristik lipit değişiklikleri, yüksek kan trigliserid düzeyleri ve düşük HDL kolesterolü düzeyleridir. Arada sırada, total kan kolesterolü de yükselir. Nadiren, özellikle iyi kontrol altına alınmayan diyabette, kan trigliserid düzeylerinde daha önemli değişiklikler de görülmektedir. Kan lipit düzeyleri genellikle kan glukoz düzeyleri iyi kontrol altına alındığında iyiye gitmekle birlikte, bu durumda KKH ve öteki arteriyel hastalık şekilleri için risk, tıpkı önceden KKH bulunanlarda olduğu gibi, çok yüksektir. Bu nedenle, kan lipit düzeylerindeki anormallikler diyete ve diyabet için alınan ilaçlara cevap vermediğinde, genellikle ilaçlarla tedavi edilmektedir. Tip 2 diyabeti olan kişilerin çoğunda kilo fazlalığı vardır ve kilo verdiklerinde hem şeker hastalığı hem de kan yağlarındaki anormallikler iyiye gider. Obezite Biri daha çok omuzları ve kalçaları etkileyen (jinekoid tip; kadınlarda daha sıktır), diğeri bel çevresinde genişlemeye yol açan (android tip; erkeklerde daha sıktır) iki tip obezite bilinmektedir. Kilo fazlalığı %50 olanlarda KKH riski iki kat artar; bu risk artışı esas olarak android obezite kalıbından kaynaklanmaktadır. Nedeni tam olarak anlaşılamamış olmakla birlikte, iki faktörle ilişkili olduğu düşünülmektedir: Hipertansiyon insidansının daha yüksek olması ve vücudun yiyeceklerle alınan yağları işlemesinde bir anormallik. Android kalıpta, kan yağlarında anormallikler ortaya çıkar; örneğin diabetes mellitusta görülenlere benzeyen değişiklikler (yüksek trigliserid ve düşük HDL kolesterolü düzeyleri) görülebilir. Jinekoid tipte kan yağları genellikle normaldir ve KKH riski üzerinde daha hafif bir etkisi vardır. Hipotiroidi, eksik olan tiroid hormonu yerine koyularak tedavi edilirse, anormal kolesterol düzeyleri genellikle iyiye gider. Öte yandan doktorlar, tiroid hastalığı kontrol altına alındıktan sonra düzeyleri yeniden kontrol ederler. Bunun nedeni, hem tiroid sorunları hem de hiperkolesterolemiye görece sık rastlanması ve bunların her zaman birbiriyle ilişkili olmamasıdır.
Bu yazı 21090 kere okundu.
|
Ne tür rahatsızlıklarınız var?
Bu anketin sonuçları anket tamamlandıktan sonra yayınlanacaktır.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ana sayfam yap | sık kullanılanlara ekle | iletişim | kullanım şartları | site haritası | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bu sitede yer alan bilgi, belge ve resimler yazılı, görsel veya daha başka bir yöntemle çoğaltılamaz, tamamen ya da alıntı yapılarak kullanılamaz. |