Haberi Paylaş

Google Yahoo Facebook Mixx Digg StumbleUpon Del.icio.us reddit Bu Nedir?

Anafilaktik reaksiyonlar kişinin daha önce duyarlılık kazandığı bir alerjenle teması sonucu meydana gelir. Ancak, bir önceki bölümde anlatılan ve vücudun belli bölgelerinde oluşan reaksiyonlar yerine, kişinin duyarlı olduğu alerjenle teması tüm vücuda yayılan bir reaksiyona yol açar. Bazofil ve mast hücrelerinin IgE tarafından yaygın şekilde uyarılması (bk. s. 8), histamin ve lökotrienler gibi iltihap oluşmasına (enflamatuar) aracılık eden maddelerin bol miktarda salıverilmesine neden olur; bunlara bağlı olarak tüm vücutta kan damarlarının geçirgenliği artar. Bu kılcal damarlardan sıvı hızla dokulara sızar. Sızma sonucu vücudun birçok yerinde şişme olur, bu da vücudun normal işlevlerini yerine getirmesini önleyebilir. Ayrıca kan hacminin azalması da kan basıncının düşmesine neden olur. Bu değişiklikler aşağıdaki semptomlara yol açar:

 •  yaygın bir kaşıntı hissi; deri, burun, göz ve boğaz dahil,

 •  deride kızarma,

 •  ürtiker ve anjiyoödem,

 •  boğazda şişmeye bağlı olarak seste kalınlaşma ve yutma güçlüğü,

 •  hava yollarında şişme ve daralmaya bağlı olarak göğüste sıkışma ve hışıltılı solunum,

 •  kan basıncında düşüşe bağlı olarak hızlı ve zayıf nabız ve bayılacak gibi olma,

 •  bulantı, kusma ve karın ağrısı, l ağır vakalarda, şok ve ölüm.

 

Anafilaktik reaksiyonların en sık görülen tetikleyicileri şunlardır:

 •  balarısı ve yabanarısı,

 •  iyecekler, özellikle istiridye, yerfıstığı, kabuklu yemişler, yumurta ve balık, l ilaçlar, özellikle antibiyotikler,

 •  aşılar, özellikle tetanoz antitoksini.

Bazen egzersiz, sıcak, soğuk gibi fiziksel uyarıcılar ya da anksiyete, genellikle bir alerjenle temasla birleşerek anafilaksiye yol açabilir.

Az sayıda vakada, anafilaktik reaksiyona yol açan herhangi bir neden saptanamaz.

 

Bir kez ağır bir alerjik reaksiyon gelişmişse tetikleyiciyi belirlemek önemlidir, çünkü tedaviye yaklaşımda en önemli stratejilerden biri gelecekte bu tetikleyiciden kaçınmak olacaktır. Birçok vakada kuvvetle kuşkulanılan bir tetikleyici saptanabilir; diğerlerinde ise bir alerji uzmanınca yapılacak dikkatli bir sorgulamaya rağmen etken bulunamaz. Deri testi tercih edilen tanı testidir. Çoğu vakada doğrudan bir yükleme testi, ağır alerjik reaksiyona yol açabileceğinden çok tehlikelidir.

 

Anafilaksi ya da ağır anafilaktik reaksiyon geçiren herkes tedavi için başvurduğu hastane ya da doktor tarafından, alerji tanı ve tedavisinde uzman olan bir alerji uzmanına sevk edilmelidir. Astımı ya da başka bir alerjisi olanlar anafilaktik reaksiyon gelişme riski özellikle yüksek olan kişilerdir. Astımı kontrol altına alınmamış olanlar özellikle anafilaktik reaksiyon açısından çok büyük bir risk taşır.

 

Anafilaksiye neyin yol açtığı biliniyorsa, kaçınmak için elden gelen her şey yapılmalıdır.  Tetikleyici bir yiyecekse bir diyetisyenden yardım almanız, gelecekte bu yiyecekten kaçınabilmeniz için çok yarar sağlayabilir. Doktorunuz ya da alerji uzmanınız sizi bir diyetisyene sevk edebilir. Sorun yaratan gıda maddesinin çok az bir miktarı bile reaksiyonu başlatabilir; ağır vakalarda alerjenin deriye teması ya da küçük alerjen  parçacıklarını taşıyan havanın solunması bile reaksiyona yol açmada yeterli olabilir.

 

 •  Yerfıstığı: Bu konu daha önce “Yerfıstığı alerjisi” başlığı altında geniş olarak tartışıldı

 •  Yumurta: Yumurta çok sayıda işlenmiş gıdada bulunur. İçindekiler listesi özenle okunmalıdır; farklı birçok isim altında geçmiş olabilir: albümin, yumurta beyazı, kurutulmuş yumurta gibi. Fırında pişen gıdalar üzerine genellikle parlak görünsün diye yumurta sürülmektedir.

 •  Sütler: Süt, içimlik şekli yanında birçok gıda maddesinde de bulunur. Sütü tanımlayan kelimeler kesilmiş süt suyu (whey), kazein, kazeinatlar, laktoz, süt tozu ve süt kalıntılarıdır. Tereyağı, peynir, krema, yoğurt, krem şanti, taze peynir, konsantre süt, suyu alınmış süt, dondurma, margarin ve benzerleri, sütlü çikolata ve genel olarak bu listedekilerden herhangi birini içeren tüm gıdalardan kaçınılmalıdır.

 •  Böcek sokmaları: Böcek sokması riskini azaltmak için yapabileceğiniz bir çok şey vardır (bk. s. 62, “Alerjik hastalığın tedavisi”).

 

 

Bu ilaçları alerjik reaksiyonunuz olduğunu fark eder etmez almalısınız. Sık kullanılan preparatlar arasında klorfeniramin, setirizin ve loratadin içerenleri vardır. Bu ilaçlar, mast hücrelerinin salıverdiği ve alerji semptomlarının çoğuna neden olan histaminin etkisini engeller; tam bir anafilaktik reaksiyon gelişmesini önleyebilir.

 

Anafilaktik reaksiyon riski altındaysanız, her zaman yanınızda enjekte etmek için adrenalin bulundurmanız gerekir. Adrenalin enjekte edildiğinde kılcal damarları daraltarak, kan hacmini artırarak, kalbi uyararak ve kan basıncını yükselterek anafilaktik reaksiyon sırasında ortama salınan kimyasal maddelerin etkisini hızla ortadan kaldırır. Uygulama için daima iki ampul adrenalin ve enjektör bulundurmalısınız: tıbbi yardım alıncaya dek ilk enjeksiyonun etkisi geçmeye başlayabilir ve ikinci bir enjeksiyona gerek duyabilirsiniz. Birçok durumda iki ampul size acil tıbbi müdahaleye erişebilmeniz için gereken zamanı sağlayacaktır, ama üçüncü bir doz bulundurmanın da sakıncası yoktur.

 

Nasıl enjeksiyon yapıldığını bilmeniz ve yakınlarınıza ve arkadaşlarınıza da öğretmeniz  gerekir. Hasta olan bir çocuksa, çocuğun bakımından sorumlu olan herkes (okul öğretmeni dahil) nasıl ve ne zaman adrenalin uygulanması gerektiğini bilmelidir. Adrenalin ve antihistaminikler bir arada sorunsuz kullanılabilir.

 

Yurt dışında adrenalin enjeksiyonu için kullanılan doz ayarlı kalem enjektörler vardır.  Bunların kullanımı çok kolaydır. Ancak bunlar Türkiye’de bulunmaz. Nereye giderseniz gidin yanınızda iki enjeksiyon takımı bulundurun. Bunu yapmanın en iyi yolu ilaçlarınızı “giymeyi” alışkanlık haline getirmeniz, gün içinde yanınızdan ayırabileceğiniz bir çantaya değil, cebinize koymanız ya da boyun veya belde taşınan bir çanta da bulundurmanızdır.

 

Ağır bir alerjik reaksiyon geçirdiğinizde hem sizin hem de çevrenizdekilerin yapılması gerekenleri tam olarak bilebilmesi için bir acil tedavi planı hazırlamalısınız. Anafilaksiye girme riski olanların yaklaşık yarısı her yıl yaşamı tehdit eden alerjik reaksiyona yol açabilecek bir tetikleyici antijenle kazara temas etmektedir. Çabuk harekete geçerseniz, reaksiyonun şiddetini büyük ölçüde azaltmanız mümkün olur.

Üzerinizde her zaman isminiz, alerjiniz hakkında kısa bilgi ve ağır bir alerjik reaksiyon gelişmesi durumunda yapılması gerekenler, adresiniz ve acil bir durumda bağlantı kurulacak yakınlarınızın telefon numaraları bulunan bir bilgilendirme kartı taşıyın. Tıbbi sorununuzun CİDDİ olduğunu açıkça belirtin ve size yardım edenlerin hemen 112’yi arayarak acilen ambulans çağırması gerektiğini yazın. Bir “tıbbi künye” de takabilirsiniz.

 

Bu planın bir kopyasını acil ilaçlarınızın yanında bulundurmalısınız. Diğer kopyaları da uygun gördüğünüz mesai arkadaşlarınıza, öğretmenlerinize ve yakın arkadaşlarınıza vermelisiniz. fiiddetli alerjisi olan küçük çocuklar için özel planlar hazırlanmalıdır.

 

Şiddetli bir alerjik reaksiyon gelişmekte olduğunu düşünüyorsanız adrenalin enjeksiyonunuzu erkenden yapın. Emin oluncaya dek beklemeyin; hatalı çıksanız ve reaksiyon gelişmese bile adrenalin dozunun bir zararı yoktur. Buna karşılık, kullanmanız gereken zamanda adrenalin kullanmamanız sizi belki de ölümcül olabilecek çok ağır bir alerjik reaksiyonun gelişmesi riskiyle karşı karşıya bırakır.