 |
|
|
 |
|
|
 |
Kan basıncınızın ölçülmesi
17.01.2008 11:54:14
Çoğu insanın kan basıncı en azından bir kez ölçülür: poliklinikte veya hastanedeki
| Haberi Paylaş | ||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
Çoğu insanın kan basıncı en azından bir kez ölçülür: poliklinikte veya hastanedeki bir doktor ya da hemşire tarafından veya gebe bir kadın söz konusu olduğunda gebelik muayenelerinden birinde. Olasılıkla bir eczanede ya da sağlık ocağı veya sağlık kabininde tansiyonunuzu ölçtürmüş, hatta reçetesiz alınabilen özel tansiyon aletleriyle kendi kendinize ölçmeyi denemiş olabilirsiniz.
İdeal yöntem, doğrudan arterlerin içindeki basıncı ölçmekse de, bu iğne kullanılmasını gerektirdiğinden yaygın olarak yapılması mümkün değildir. Öte yandan, daha tehlikesiz bir yöntem kullanılarak, kanın pompalanması sırasında basıncın daha doğru bir ölçümünün yapılması mümkündür. Ölçümü yapan kişi, sfigmomanometre olarak da bilinen ölçüm aletinin bir parçası olan ve içinde lastik bir balonun bulunduğu kolluğu üstkolunuza sarar ve bunu küçük bir el pompasıyla şişirip kolunuza kan gelişini geçici olarak durdurur. Doktor ya da hemşire daha sonra kolluğun hemen altındaki arterin üzerine bir stetoskop (dinleme aleti) yerleştirerek, kolluğun balonu yavaşça sönerken ve kolunuzda kan akışı yeniden başlarken duyulan sesleri dinler.
Kolluğun balonu sistolik (büyük) ve diyastolik (küçük) basınçların arasındaki bir değere kadar şişirildiğinde, atardamardaki kan sadece her kalp vuruşunun bir kısmında akıp geçer; bu aralıklı akış, sesler çıkmasına neden olur. Bu sesler ilk duyulduğunda kolluk içindeki basınç, sistolik kan basıncına (büyük tansiyon) karşılık gelir. Seslerin kaybolduğu andaki basınç ise, kalbin gevşemesi sırasındaki basınç olan diyastolik kan basıncına (küçük tansiyon) karşılık gelir.
Üstkol etrafına bir kolluk yerleştirilir. Kolluğun hemen altındaki atardamar üzerine yerleştirilen bir stetoskop, tansiyonunuzu ölçen kişinin kanınızın damarda çıkardığı sesleri dinleyebilmesini sağlar. Kolluk, altkola kan akışını kesinceye kadar şişirilir.
Kolluk, kan akışı sadece en yüksek basınçta, yani kalp kanı pompalarken alt kolunuza gelinceye dek yavaşça söndürülür. Bu sistolik basınçtır.
Kolluk, atardamardaki seslerin kaybolduğu ana dek biraz daha söndürülür. Bu da diyastolik basınç olarak kaydedilir.
Sfigmomanometre (tansiyon aleti) ile kan basıncı ölçümü
Doktor ya da hemşirenin stetoskoptan duyduğu seslere, dirseğinizin ön tarafındaki atardamarda (kol [[]brakial] nabzı) kan akışında oluşan çalkantı neden olur. Bu sesler, 1905 yılında ilk olarak bunları dinlemeye yönelik bir sistem geliştiren Rus ordu cerrahı Nicholai Korotkoff’a atfen Korotkoff sesleri olarak anılır.
Kolluk içindeki balona bağlanan cıvalı bir basınçölçer, iki basıncın ölçülüp kaydedilebilmesine olanak sağlar. Kolluğa uygulanan basınç milimetre cıva (mmHg) olarak ölçülür ve bu, bir cam tüp içindeki cıvanın pompalanması gereken yüksekliktir.
Açıkcası, bu kan basıncı ölçüm yöntemi dolaylı olduğundan, bütünüyle doğru olamaz ve bazen, özellikle de kolu çok kalın olan kişilerde çok yanlış sonuçlar verebilir. Kol çevreniz 33 cm’den daha genişse, sıradan bir kolluk şişirildiğinde dolaşımı yeterince kesemeyecek, dolayısıyla ölçüm kan basıncınızı gerçekte olduğundan daha yüksek gösterecektir. Bu koşullarda daha büyük bir kolluk kullanılmalıdır.
Yıllar içinde, bu dolaylı kan basıncı ölçme yönteminin kişide kalp krizi ya da inme gelişme olasılığını tahmin etmede doğru bir yol olduğu ortaya çıkmıştır.
Son zamanlarda, kan basıncı ölçmek için cıva kullanılmayan, küçük, elektronik, masaüstü sistemleri giderek daha sık kullanılmaya başlanmıştır. Ancak bu yeni tansiyon aletlerinin bazıları ne yazık ki doğru sonuç vermemektedir. Bu aletlerde kan basıncı ölçümü için cıva sütunu kullanılmamakla birlikte sonuçlar, yapılan ölçümlerin cıvalı “altın standartla” karşılaştırılabilmesi için yine de milimetre cıva olarak bildirilmektedir. Uygulanan işlem hemen hemen aynı olduğundan tansiyonunuzun hangi tip aletle ölçüldüğü çok önemli değildir. Masaüstü, yarı otomatik tansiyon aletleri yaygınlaştıkça, standart cıvalı tansiyon aletleri giderek daha az kullanılır olmuştur. Bazı ülkelerde cıvalı tansiyon aletleri şimdiden yasaklanmış durumdadır. Bunun nedeni, organik cıva tuzlarının zehirli olmasıdır. Yarı otomatik aletlerin esas üstünlüğü, hemşire ya da doktorun zahmetsiz bir şekilde birkaç kan basıncı ölçümü yapabilmesi ve gerçek kan basıncını daha doğru şekilde belirleyebilmesidir. Bu nedenle, tek, aralıklı, raslantısal tansiyon ölçümlerine daha az güvenilmektedir.
Genellikle oturmanız istenir ve üstkolunuza, hemen hemen kalple aynı hizaya gelecek şekilde bir kolluk sarılır. Olabildiğince rahat olmanız ve dirseğinizi masaya dayamanız çok önemlidir, çünkü kolu havada tutmak için harcadığınız çaba tansiyonun yanlış bir biçimde yüksek ölçülmesine neden olabilir. Her insanın kan basıncı son derece değişkendir ve kaygılı ya da stresli olduğunuzda sizinki de yükselebilir; bu nedenle tansiyonunuz ölçülürken olabildiğince rahat olmaya çalışın. Doktor ya da hemşireniz büyük bir olasılıkla ilk ölçümü genel bir gösterge olarak kabul edecek ve gerçek tansiyonu öğrenmek için ikinci bir ölçüm daha yapacaktır. Birinci ölçümden ikinci ölçüme kan basıncınız açıkça daha düşük bir düzeye gelmişse, son ölçümün gerçek değeri gösterdiğinden emin olmak için üçüncü hatta dördüncü bir ölçüm için birkaç gün ya da birkaç hafta sonra polikliniğe gelmeniz gerekebilir. Bu ilk ya da ikinci ölçüm normalin çok az üstünde bulunduğunda, özellikle önemlidir. Çoğu kişide, dördüncü muayenede kan basıncının ‘dibe vurduğu’ ve bundan sonra çok az düşme olduğunu düşündüren kanıtlar bulunmaktadır. Ancak bu kuralın birçok istisnası da vardır.
Genellikle kan basıncı iki kolda birbirine çok yakındır, bu nedenle, kolaylık açısından yakın olandan ölçüm yapılması en iyisidir. Sistematik bir fark bulunmadığını güvence altına almak için, bir muayenede iki koldan da ölçüm yapılması mantıklıdır. Üstkolunuz ortalamalardan daha kalınsa (çevresi 33 cm’nin üzerinde), kan basıncınızı ölçen kişinin daha büyük bir kolluk kullanması gerekecektir; aksi halde yanlış olarak ölçümler yüksek olacaktır. Yüksek kan basıncı olan kişilerin %15 kadarının üstkol çevresi 33 cm’nin üzerinde olduğundan, doğru büyüklükte bir kolluk kullanılması çok önemlidir.
Kolunuzun altına bir destek sağlamak daha zor olduğundan normal olarak kan basıncınız kontrol edilirken ayakta durmanız istenmez, ancak bunun yapıldığı durumlar da vardır. Örneğin, bazı şeker hastalarında, ayağa kalktığında baş dönmesi veya başka semptomlar gelişen kişilerde ya da yaşlılarda tansiyon ayakta ölçülebilir. Şeker hastalarında ayakta ölçüm yapılmasının nedeni, ayağa kalktıklarında kan basıncında düşme olabilmesidir. Normalde ayağa kalkıldığında kan basıncında önemli bir değişiklik olmazken, şeker hastalığı da dahil bazı durumlarda böyle bir şey olabilir ve bu postüral (duruşa bağlı) hipotansiyon olarak adlandırılır. Beraberinde baş dönmesi olabilir ya da olmayabilir.
SİSTOLİK VE DİYASTOLİK KAN BASINCI
Daha önce de değindiğimiz gibi, kan basıncı ölçümü, sisteminizdeki en yüksek (sistolik, büyük) ve en düşük (diyastolik, küçük) tansiyonların ölçülmesini içerir, dolayısıyla iki değer kaydedilir. Geleneksel olarak kan basıncı sistolik basınca karşılık diyastolik basınç şeklinde, örneğin 140/94 mmHg (milimetre cıva) olarak belirtilir.
Sistolik ve diyastolik kan basınçlarının görece önemi, birçok araştırmanın konusu olmuştur. Aslında, birçok kişinin inandığının aksine, 40 yaşın üzerindeki kişilerde kalp hastalığı gelişip gelişmeyeceğini önceden kestirebilmede sistolik basınç diyastolik basınçtan çok daha önemlidir. Sorun, herkesin sistolik kan basıncının büyük ölçüde değişken olmasıdır ve yaşlılar için bu daha da doğrudur.
Kısa bir süre önce, diyastolik kan basıncı normal olan kişilerde sistolik basıncı düşürmenin yararlı olduğunu gösteren güvenilir iki çalışmanın sonucunun yayımlanması, sistolik kan basıncının önemini vurgulamıştır. Bu duruma tıpta “izole sistolik hipertansiyon” (İSH) denir. En çok 65 yaş üzerindeki kişileri etkiler ve tedavi edilmemesi durumunda bu kişileri kalp hastalığı ya da inme gelişmesi açısından daha yüksek risk altına sokar.
Genel olarak, kan basıncınız ne kadar düşükse o denli iyidir. Yüksek tansiyon tedavisinde amaç, sigara, kan kolesterol düzeyleri vb. gibi, kalp hastalığına yönelik bütün risk faktörlerini azaltmak ve kan basıncını 140/85 mmHg’nın altında tutmaktır.
“BEYAZ ÖNLÜK” HİPERTANSİYONU
“Beyaz önlük” ve “muayenehane” hipertansiyonu terimleri, kan basıncı yalnız doktoru görünce yükselen kişilerde kullanılır.
Son yıllarda, kan basıncını evde (otomatik elektronik aygıtlar kullanarak) 24 saatlik dönemler boyunca kaydetmek mümkün hale gelmiş ve bu yöntem, birçok kişinin hastane ya da poliklinikten ayrıldıktan sonra birkaç saat içinde kan basınçlarının normalleştiğini göstermiştir. Böyle bir durumda kişide “beyaz önlük” hipertansiyonu olduğu söylenir. Beyaz önlük hipertansiyonunu saptamada kullanılan tekniğe “ayaktan kan basıncı izlenmesi” (ambulatuar kan basıncı monitörizasyonu: AKBM) adı verilir.
Beyaz önlük hipertansiyonunun önemi tam olarak bilinmemekle birlikte, mevcut kanıtlar böyle bir durumun bulunduğu kişilerin tümüyle normal olarak kabul edilemeyeceğini düşündürmektedir. Bu kişilerde, kalpte büyüme olasılığının kan basıncı normal kişilerden daha yüksek olduğunu gösteren kanıtlar vardır. Ayrıca bu kişilerde beş yıl içinde kalıcı (ya da sabit) hipertansiyon da gelişebilir ki, bu durumda kan basınçlarını düşürmek için tedavi uygulanması gerekecektir.
Bütün bunlar, beyaz önlük hipertansiyonu bulunan kişilerde derhal tedaviye gerek olmasa bile kan basınçlarının düzenli olarak altı–on iki ayda bir ölçülmesi gerektiği anlamına gelir.
Öte yandan, tedavi gerektiren gerçek hipertansif hastalarda da büyük boyutta “beyaz önlük etkisi” olduğu bir gerçektir. Dolayısıyla, poliklinik ya da hastaneden uzak olduklarında kan basınçları çok daha düşüktür ve doktorlar, bu hastaların kan basıncını düşürmek için ne kadar ilaca gerek olduğuna karar verirken bunu dikkate almalıdır.
EVDE KAN BASINCI ÖLÇÜMLERİ
Kan basıncınızı hastane ya da poliklinik dışında ölçtürmeniz gerektiğinde, bu birkaç yoldan yapılabilir:
• Alışılmış cıvalı bir tansiyon ve dinleme aleti edinebilir ve bunları nasıl kullanacağınızı öğrenebilirsiniz. Ancak bu yöntem hem tatmin edici değildir hem de biraz zordur.
• Bir yakınınıza kan basıncınızı nasıl ölçeceği gösterilebilir ve böylece yararlı bilgiler edinilebilir.
• Henüz bazıları çok doğru sonuç vermese de, daha yeni ve görece ucuz elektronik otomatik tansiyon aletlerinden almanız tavsiye edilebilir. En iyisi kolay kullanılan, kolay okunan, ucuz ve taşınabilir tansiyon aletlerinden almaktır.
Elektronik otomatik tansiyon aletlerinin kullanımı kolay olabilir, ancak ölçümün doğruluğundan emin olmak için alet seçiminde dikkatli davranın.
• Bu basit masaüstü tansiyon aletlerinden birini satın aldığınızda, doktor ya da hemşirenin cıvalı “altın standart” tansiyon aletiyle karşılaştırarak doğru olup olmadığını hemen kontrol etmesi için olasılıkla aletinizi hastaneye, polikliniğe ya da sağlık merkezine götürmeniz tavsiye edilecektir. Yarı otomatik bir tansiyon aleti satın alırken, kullanma kılavuzunda aletin test edildiğinin ve TSE ile Sağlık Bakanlığı’nın ölçütlerine göre doğru olduğunun belirtilmiş olmasına dikkat edin.
Tek yapmanız gereken, kolluğu kolunuza takıp bir düğmeye basmaktır. Gereken sayıda ölçüm yapabilirsiniz ve böylece, alet doğru olduğu sürece doktorunuz için yararlı bilgiler temin edersiniz.
• Bazı durumlarda doktorunuz otomatik, 24 saatlik ayaktan kan basıncı izleme sistemi (AKBM) ile evde kan basıncınızı ölçmeyi yeğleyebilir. Yirmi dört saat boyunca yarım saatte bir ya da belirli aralıklarla kan basıncını ölçmek üzere programlanabilen, güvenilir ve doğru birkaç sistem vardır. Şaşırtıcı gelebilirse de, bu aletlerin gece kullanılması genellikle herhangi bir uyku bozukluğuna yol açmaz. Yirmi dört saatlik AKBM’nin değeri hâlâ biraz tartışmalı da olsa, doktorunuzun sizde “beyaz önlük” hipertansiyonu olup olmadığına karar vermesine yardımcı olacak bilgiler edinebileceği doğru bir yöntemdir.
• Kan basıncını el bileği ve parmaktan ölçen sistemler de vardır. Ancak bu aletlerin doğruluğuna ilişkin hatırı sayılır derecede kuşku duyulmaktadır.
| ÖNEMLİ NOKTALAR |
|
Bu yazı 10193 kere okundu.
|
Yorum Ekle |  |
Arkadaşına Gönder |  |
Çıktı Al |  |
Yukarı |
Ne tür rahatsızlıklarınız var?
Bu anketin sonuçları anket tamamlandıktan sonra yayınlanacaktır.
