Arama  |  Anket Sonuçları  |  Site Haritası  |

13 Punto 15 Punto 17 Punto 19 Punto
Romatoid artrit
18.12.2007 11:28:10
Romatoid artrit osteoartritten çok farklıdır. Sinoviyal eklemlerdeki yoğun enflamasyonun yol açtığı bu durum...
Romatoid artrit osteoartritten çok farklıdır. Sinoviyal eklemlerdeki yoğun enflamasyonun yol açtığı bu durum ergenlik çağından başlayarak herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir. Kadınlarda daha sıktır ve ortaya çıkması 30-50 yaşlarda doruğa çıkar. Romatoid artrit en sık görülen enflamatuar artrit tipidir ve genel nüfusun %1–2’sini etkiler. Yine de, yaşlandıkça hemen hepimizi bir ölçüde etkileyen osteoartritten çok daha seyrek görülür. Romatoid artrite aslında “romatoid hastalık” denmelidir; çünkü sadece eklemler değil deri, akciğerler ve gözler gibi vücudun diğer bölümlerini de etkileyebilir. Böylesine pek çok etkisi bulunan karmaşık ve yaygın bir hastalık olduğundan, romatoid artrit genellikle hastanede uzman doktorlar (romatologlar) tarafından tedavi edilir.
 
NELER OLUR?
Romatoid artrit, “otoimmün bağ dokusu hastalıkları” olarak adlandırılan bir hastalıklar grubunda yer alır. Bu gruptaki diğer hastalıklar çok daha seyrek görülür. Bu hastalıkların hepsinde de vücudun bağışıklık sistemi aşırı aktifleşmiştir ve vücudun kendi dokularına karşı savaş açar. Bu süreci tetikleyen bir şey (örneğin bir virüs ya da toksin) olmalıdır, ancak şu an için ne olduğu bilinmiyor. Hastalığa şifa bulabilme umuduyla, tetikleyenin ne olduğunu bulma konusunda birçok araştırma yapılmaktadır. Şu anda bir şifası olmamakla birlikte, bağışıklık sistemindeki aşırı aktifliği baskılama ve hastalık sürecini kontrol altına almada çok etkili ilaç tedavileri vardır.

Romatoid artritin nedenini bilemesek de, hastalık sürecinde vücut dokularında oluşan değişikliklerin çoğunu anlıyoruz. Enflamasyon yerinin, eklem, kiriş (tendon) kılıfları ve keselerin (bursalar) kaygan iç yüzeyini oluşturan sinovium olduğunu biliyoruz. Sinovium şişer, kalınlaşır ve çok miktarda sinoviyal sıvı üretebilir. Kıkırdak ve ligamanlar hasar görebilir, zamanla kemik de zedelenip “erozyon” denilen oyuklar oluşabilir. Eklemlerin sonuçta tamamen harap olduğu ender vakalar vardır. Ağır vakalarda enflamasyon eklemler dışında göz, deri ve akciğerler gibi diğer dokuları da etkileyebilir.

Romatoid artritte eklem kapsülünü örten sinovium şişer ve iltihaplanır. Enflamasyon kıkırdak ve kemiği zedeleyebilir.
 
BELİRTİLER
Romatoid artrit belirtileri çeşitlidir ve oldukça ani ortaya çıkabilir (kutuya bakınız).

Öyle görülüyor ki, ağır vakalarda sabah tutukluğu vücuttaki bütün eklemleri etkiler. Birçok insan bu tutukluk ve harekete geçmekteki güçlüğün ağrıdan daha kısıtlayıcı olduğunu söylemektedir. Enflamasyon vücudun eklemler dışındaki bölümlerini de etkileyebilir. Gözünüzde kızarıklık ve ağrı olabilir; bu durumda göz doktoruna gitmeniz gerekebilir. Akciğerleriniz etkilenebilir; nefes darlığında artış olursa doktorunuza bildirmelisiniz. Küçük kan damarları iltihaplanabilir (vaskülit olarak adlandırılan bir durum), bu da döküntü ve bazen ülser oluşumuna yol açar.
 
ROMATOİD ARTRİT BELİRTİLERİ
• Birçok eklem etkilenir ve şişme, sıcaklık ve hassaslık oluşur.
• En sık tutulan eklemler eller ve ayaklardadır; bunu el ve ayak bilekleri, dizler, omuzlar ve boyun izler.
• Enflamasyon aktif olduğunda ateş, iştahsızlık ve kilo kaybı sık görülür.
• Kansızlık nedeniyle birçok kişi kendini yorgun ve enerjisi tükenmiş hisseder.
• Sabah kalkar kalmaz görülen şiddetli sertlik, gün ilerledikçe azalır, ancak saatlerce sürebilir.
 
Romatoid düğümler (nodüller)
Bazı kişilerde ayak, topukların arka bölümü, ellerin üstü ve dirsekler gibi sürtünme olan yerlerde deri altında düğümler (nodüller) oluşur. Nodüller ağrısızdır ve görünümlerinin kötü olması dışında, genellikle soruna yol açmazlar. Bazen, çok büyüyebilir ve ayakkabı giymeyi engelleyebilir. Nodüller küçük cerrahi girişimlerle kolayca çıkartılabilir ancak tekrarlama eğilimi gösterdiklerinden, çok iyi bir nedeni olmadıkça bu yolu yeğlemiyoruz.
 
Geç belirtiler
Nadiren, romatoid artrit belirtileri ilk birkaç hafta ya da aydan sonra kendiliğinden düzelirse de, çoğu hastanın tedaviye gereksinimi olur. Romatoid artrit genellikle “remisyon” (belirtilerin kaybolması) ardından da “nüks” ya da “alevlenmelerin” geldiği bir seyir izler. Remisyon dönemleri, belirtilerin daha az sıkıntıya yol açtığı iyi dönemler, nüksler ise enflamasyonun daha aktif olduğu dönemlerdir.
Tedavinin amacı, nüksleri kontrol altına almak ve belirtilerin kaybolduğu dönemleri sürdürmek ya da uzatmaktır. Genellikle remisyonlar yıllar boyunca devam edebilir.
 
HASTANE POLİKLİNİĞİNDE KİM KİMDİR?
• Tedavi sürecinde esas belirleyici dahiliye uzmanıdır; uygun ilaçları seçer ve etkilerini izler, diğer uzmanlardan gelen bilgilerin eşgüdümünü sağlar. Üniversite hastanelerinde dahiliye uzmanı sizi romatoloğa sevk edebilir.
• Fizyoterapist, belirtileri gidermede ve kas gücünü ve etkilenen eklemlerde hareketliliği korumada hayati bir rol oynar. Zaman zaman etkilenen eklemleri korumak ve düzgün pozisyonda tutmak için atel (alçı benzeri bir sabitleyici) kullanmanızı önerebilir, ayrıca evde yapabileceğiniz doğru egzersizleri de gösterecektir.
• Meslek terapisti, sizin işlerinizi olabildiğince normal görmenizi sağlamaya çalışır ve eklemlerinizi zorlamadan gündelik işleri nasıl gerçekleştireceğinize ilişkin tavsiyelerde bulunabilir. Alabileceğiniz yardımlar ve uygulamalar konusunda da bilgi verebilir.
• Ayak başparmağında şekil bozukluğu, nasır ya da ülser gibi ayak sorunları gelişirse, bir podiatriste (ayak hastalıkları uzmanı-kiropodistlerin yeni adı) başvurmak gerekebilir.
• Eklem değiştirme gibi bir cerrahi girişime gerek olduğunda, bir ortopedist de gerekecektir.
 
TANI
Ayrıntılı bir öykü, dikkatli bir muayene ve bazı basit kan testleri deneyimli bir doktorun romatoid artrit tanısı koyması için genellikle yeterlidir. Tam kan sayımı, kansızlık olup olmadığını gösterir (kansızlık romatoid artritte sık görülür) ve eritrosit çözme hızı (ESR) da enflamasyon bulunup bulunmadığını gösterir. Romatoid faktör testi (bk. s. 9) tanıya yardımcı olabilir. Röntgen filmleri hastalığın erken evrelerinde genellikle normal görünür, ancak yine de çekilmeli ve daha sonraki filmlerin karşılaştırılabileceği bir başlangıç değerlendirmesi olmalıdır. Akciğer filmi ve ellerle ayakların filmleri en yararlı olanlardır.
 
TEDAVİ
Romatoid artritte tedavinin amaçları belirtileri gidermek, kas gücü ve eklem hareketliliğini korumak, eklemlerde daha fazla hasar gelişmesini önlemek ve hastaların olabildiğince normal bir yaşam sürebilmesine yardımcı olmaktır. Hastane polikliniğinde, size değişik alanlarda yardımcı olacak birçok uzmanla karşılaşacaksınız.
 
İLAÇ TEDAVİLERİ
Romatoid artrit tedavisinde kullanılan değişik tipte birkaç ilaç vardır. Birinci ve en önemlisi, steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar (NSAID) ve analjeziklerdir (basit ağrı kesiciler). Bu konuya sayfa 54’te ilaçlara ilişkin bölümde yeniden değinilecekse de, kısaca antienflamatuar ilaçların ağrı, sertlik ve şişmeyi azalttığı, ağrı kesicilerin ise gerektiğinde ağrıyı daha da giderdikleri söylenebilir. Bu ilaçlar romatiod artritte belirtileri gidermeye yardımcı olmakla birlikte, hastalığın uzun vadeli gidişi üzerinde herhangi bir etkileri yoktur.

İkinci ve aynı ölçüde önemli ilaç grubunda ise metotreksat, sülfasalazin, azatioprin, altın tuzları, penisilamin ve hidroksiklorokin yer almaktadır. Bu ilaçların tümünün de romatoid artritli hastalarda uzun vadeli sonlanımı olumlu etkilediği gösterilmiştir ve “hastalığın seyrini değiştiren anti–romatoid ilaçlar” ya da “DMARD’lar” olarak adlandırılırlar (bk. s. 22’deki kutu). Bu ilaçlar kimyasal olarak birbirinden çok farklıdır; nasıl etki yaptıkları henüz ayrıntılı olarak bilinmemekle birlikte, bazı ortak özellikleri de vardır.

Birkaç yeni DMARD doğrudan bağışıklık sistemi üzerinde etkide bulunur. Örnek olarak etanersept ve infliksimab verilebilir. Bunlar hastanede enjeksiyonla uygulanan güçlü ilaçlardır ve yakından izlenmeleri gerekir. Uzun vadedeki etkileri henüz açıkça bilinmediğinden, sadece diğer DMARD’lardan yarar görmemiş ağır romatoid artritli kişilerde kullanılmalıdır.

Steroidlerin güçlü bir antienflamatuar etkileri olduğundan romatoid artrit tedavisinde yararlı olabilir. Tabletler şeklinde bir kür olarak ya da sorun çıkaran eklem içine zaman zaman enjeksiyon yoluyla da uygulanabilr. Sayfa 54’te ilaçlarla ilgili bölümde bu konuda ve diğer tedavi tipleri üzerine daha ayrıntılı bilgiler verilecektir.
 
DMARD’LAR HAKKINDA
• Bütün DMARD’larda etkinin ortaya çıkması için uzun bir süreye (8-12 hafta) gerek vardır ve etkinin sürmesi için uzun süre kullanılmaları gerekir. Başka bir deyişle, kendinizi iyi hisseder hissetmez bu ilaçları kullanmayı bırakmazsınız.
• Bütün DMARD’lar her hastada etkili değildir, bu nedenle ilk kullandığınız DMARD size yardımcı olmazsa, dahiliye uzmanı ya da romatolog size farklı bir ilaç, belki de bir kombinasyon kullanmanızı tavsiye edebilir.
• Bütün DMARD’ların yan etkileri vardır ancak genel olarak bu yan etkiler bir zarara yol açmadan önce, kan ve idrar testleriyle çok erken saptanabilmektedir. Dolayısıyla, bu ilaçları kullanan herkesin bu tür sorunlar açısından izlenmesi için düzenli aralıklarla testler yaptırması gerekecektir.
 
GENEL GÖRÜNÜM
Romatoid artrit tedavi edilmezse, nüksler (alevlenmeler) ve remisyonlar yoluyla ilerler. Alevlenmeleri grip gibi hastalıklar ya da çeşitli stresler bile tetikleyebilir. Alevlenmeler sık ortaya çıkıyor ve ağır seyrediyorsa, eklemlerde meydana gelen hasar birikerek tahribata neden olur. Ancak bütün bunlara karşın, eklemleri ve diğer vücut dokularını etkileyen ağır hastalık tablosu neyse ki nadir görülür. Tanı ilk söylendiğinde çoğu hasta çok sarsılır ve üzülür; sıklıkla “Tekerlekli sandalyeye mi mahkûm olacağım, doktor bey?” sorusu sorulur. Romatoid artritin otomatik olarak hareketsizlik, sakatlık ve başkalarına bağımlı hale gelmeyle eşanlamlı olduğu düşünülür. Ancak artık bu doğru değildir.

Çoğu hastada sadece hafif artrit vardır; ağrı ve sertlik gibi belirtiler tabletler ve egzersizle kontrol altında tutulur. Daha yoğun sorunları olanlar bile doğru yardımları alarak, işleri ve aileleriyle birlikte neredeyse normal bir yaşam sürer.
 
ÖNEMLİ NOKTALAR
  • Romatoid artrit eklemlerde iltihaplanmaya yol açar; osteoartritten çok farklıdır.
  • Romatoid artritli hastalar için, çoğunlukla hastane polikliniklerindeki uzmanlar olmak üzere, birçok yardım tipi mevcuttur.

  

Bu yazı 16965 kere okundu.

Yorum Ekle Arkadaşına Gönder Çıktı Al Yukarı
Ne tür rahatsızlıklarınız var?
Bu anketin sonuçları anket tamamlandıktan sonra yayınlanacaktır.

ana sayfam yap | sık kullanılanlara ekle | iletişim | kullanım şartları | site haritası
Bu sitede yer alan bilgi, belge ve resimler yazılı, görsel veya daha başka bir yöntemle çoğaltılamaz, tamamen ya da alıntı yapılarak kullanılamaz.