 |
|
|
 |
|
|
 |
| Haberi Paylaş | ||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
HYT, birçok grupta yararlı olabilir. Bunlar aşağıda incelenmektedir.
ERKEN MENOPOZA GİREN KADINLAR
Menopoz için ortalama yaş 51'dir; ancak daha genç kadınlarda da görülebilir. Kırk yaşından önce menopoza girmişseniz, bu erken menopoz olarak kabul edilir.
Erken menopoz için genellikle herhangi bir neden bulunmaz. Ancak menopozun nedeni, kanser tedavisi için uygulanan radyoterapi ya da Kemoterapi veya yumurtalıkların ameliyatla alınması da (ooforektomi) olabilir. Rahmi alınan, ancak yumurtalıkları kalan kadınlar, sıklıkla normalde girecekleri zamandan birkaç yıl önce menopoza girer.
Erken menopoz için tedavi görmeyen kadınlar özellikle osteoporoz ve kalp hastalığı gelişme riski taşır. Normal zamanda menopoza giren kadınlara göre bu kadınların daha genç yaşta ölme olasılığı vardır.
Riski azaltmak için, genellikle en azından 50 yaşına kadar hormon yerine koyma tedavisi tavsiye edilir.
Ortalama menopoz yaşından sonraki HYT kullanımından farklı olarak, erken menopoz için HYT sadece normalde bulunması gereken hormonların yerine konmasıdır. HYT'nin meme kanseri, kalp hastalığı ya da inme riskini, normal olarak zamanında menopoza girecek âdet gören kadınlardakinden daha fazla artırdığını gösteren bir kanıt yoktur. Elli yaşından sonra, bunun için bir neden varsa HYT'ye devam edilebilir ve her yıl yeniden değerlendirilmelidir.
MENOPOZ BELİRTİLERİ OLAN KADINLAR
HYT menopoz belirtilerini gidermede çok etkilidir. Belirtileri kontrol altına almak için gerekli en düşük östrojen dozu tavsiye edilir. Ateş basması ve gece terlemeleri tedaviye başladıktan sonraki birkaç hafta içinde genellikle düzelir. Vajina kuruluğu veya ağrısı, acil idrar yapma gereksinimi ve sıklığı ise daha uzun zamanda düzelir. Sadece menopoz belirtilerinin kontrol altına alınması için HYT kullanan kadınların çoğunda, bu tedavinin 5 yıldan daha fazla sürdürülmesi gerekmez. Ancak, HYT bırakıldığında belirtiler yinelerse, daha uzun süreli bir tedavi gerekebilir. Herhangi bir belirtinin yeniden ortaya çıkıp çıkmayacağını değerlendirmek için HYT'yi 2 ya da 3 ay içinde yavaş yavaş azaltmak önemlidir. Eğer HYT çok çabuk bırakılırsa ateş basması ve terlemeler, hormon düzeylerindeki ani düşüşler nedeniyle yeniden başlayacaktır.
OSTEOPOROZ RİSKİ TAŞIYAN KADINLAR
Osteoporoz, kemiklerin çok daha kırılgan bir hale geldiği, dolayısıyla kırık riskinin arttığı bir hastalıktır. Östrojen, kemiklerin yapımında ve dayanıklılığının korunmasında önemli bir rol oynar. Bir kişinin yaşamı boyunca, iskeletteki kemikler sürekli olarak yenilenir. Çocukluk ve ergenlik çağında yeni kemikler, eski kemiklerin yıkımından çok daha hızlı oluşur ve kemikler daha geniş, daha ağır ve daha yoğun olur.
Osteoporozlu kemikteki değişiklikler
Kadınların kemik miktarı genellikle 35 yaşlarında doruğa ulaşır. Menopozun ardından östrojen düzeyleri düştügünde, kemik kaybı oranı artar ve daha az yeni kemik oluşur. Bazı kadınlarda kemik kaybı öylesine fazla olabilir ki, kemikler osteoporozlu hale gelir ve kırılma riski artar. Elli yaşın üzerindeki her 3 kadından yaklaşık biri osteoporoz nedeniyle bir kemiğini kırar. HYT osteoporozu önler; ancak yaşam boyu sürdürülmesi gerekir, çünkü tedavi bırakıldığında kemik yeniden gücünü kaybetmeye başlar. HYT'nin bırakılmasından sonraki 5 yıl içinde HYT'nin kemikler üzerindeki yararlı etkisi kaybolur. Bu, bir kadın özellikle osteoporoz riski altında olmadıkça, uzun süreli HYT kullanma riskinin, yararından fazla olabileceği anlamına gelir.
Kalça kırığı
Bilek kırığı
Osteoporoz, dansitometri (çift enerjili X-ışını absorbsiyometresi) kullanılarak kemik mineral yoğunluğunun ölçülmesiyle doğrulabilir. Yetkililerin yeni önerileri HYT'nin osteoporoz tedavisinde ilk seçenek olarak kullanılmaması yönündedir.
Ancak, menopoz uzmanları, özel olarak osteoporoz riski taşıyan kadınlarda dengenin HYT kullanımı lehinde olduğuna inanıyor. HYT, başka bir tedavi uygulanamayan ya da diğer tedavilerin başarısız olduğu kadınlara hâlâ tavsiye ediliyor.
Ne kadar çok risk faktörünüz varsa kişisel riskiniz de o kadar yüksektir.
İleri yaş
Ne kadar yaşlıysanız kırık riskiniz o kadar fazladır.
Osteoporoz, esas olarak kadınları menopozdan sonra etkileyen, sık görülen bir kemik hastalığıdır. Hormonal değişiklikler kemiklerin iç yapısının incelmesine yol açar ve onları zayıflatarak kırılmaya yatkın kılar. Zayıflayan omurlar çökebilir, bu da boyda kısalmaya, vücudun öne doğru bükülmesine ve bir kambur görüntüsü oluşmasına yol açar.
Dansitometri (çift enerjili X-ışını absorbsiyometri)
Fazla Alkol alınması
Güncel tavsiyelere uygun olarak, kadınlar 14 birimlik Alkol sınırına bağlı kalmalıdır. En ideali de bunu eşit bir biçimde bir haftaya yaymalarıdır. Bir birim, küçük bir bardak şaraba, tek ölçü sert Alkol lü içki ye, 30 cc'lik bir şişe hafif Alkol lü biraya eşittir. Bu sınırlar içinde kalırsanız, Alkol ün sağlığınız için zararlı olması mümkün değildir; hatta kalp hastalığına karşı belli bir koruma bile sağlayabilir. Günde 3 ila 5 birimden fazlasını içmek, kırık riskinde bir artışı da beraberinde getirir.
| OSTEOPOROZ İÇİN EN ÖNEMLİ RİSK FAKTÖRLERİ | |
|
|
| OSTEOPOROZDAN KORUYAN FAKTÖRLER | |
|
|
Sigara içmek
Tütünden kan dolaşımı na geçen kimyasallar kemikleri etkileyebilir ve kemik kaybını artırır.
Düşük vücut kütle indeksi
Vücut kütle indeksinizi (VKİ) nasıl hesaplayacağınız, Daha iyi hissetmek için kendi kendinize yardım yolları bölümünde anlatıldı. İdeal VKİ 20-25 arasındadır. On dokuzun altındaki bir VKİ osteoporoz ve kırık riskinde artış, 25'in üzerindeki bir VKİ ise yüksek tansiyon, şeker hastalığı ve kalp hastalığı riskinde artış ile ilişkilidir.
Ailede osteoporoz öyküsü
Bir kan hışmınızda, özellikle annenizde osteoporoz nedeniyle boyda kısalma ya da kalça veya bilekte kırık varsa, sizin kemiklerinizde de kırık gelişme olasılığı daha fazladır.
Egzersiz yapmama
Egzersiz, kemiklerin güçlenmesine yardım eder. Bu yüzden hareketsiz bir işiniz varsa, bütün gün ayakta olan birinden daha fazla osteoporoz riski taşırsınız. Kemikler için en iyisi hızlı yürüyüş, aerobik ve dans gibi vücuda yük bindiren egzersizleri düzenli yapmaktır.
DİĞER RİSK FAKTÖRLERİ
Uzun süreli istirahat
Yatak istirahati hızlı kemik kaybına yol açar. Eğer uzun bir süre yatakta kalmanız gerekiyorsa, Şzyoterapi ve basit egzersizler kemik kaybını azaltmada yararlı olacaktır.
Fazla kafein alımı
Gün boyu çok miktarda kahve ya da koyu çay içmek osteoporozla ilişkilendirilmiştir. En çok ne kadar tüketmek gerektiğini söylemek zor olsa da, genellikle en fazla 2-4 bardak içilmesi tavsiye ediliyor. Diğer ürünlerdeki, özellikle kutu kolalarda ve bazı sağlık içeceklerindeki kafeine dikkat edin.
Kalsiyumdan eksik beslenme
Kemiklerin sağlıklı kalmasını sağlamak için yeterince kalsiyum almak şarttır. Kadınlar en azından günde 700-1200 mg kalsiyum almalıdır. Beslenmenizde kalsiyumdan zengin süt ürünleri sınırlı yer alıyorsa, takviyeyle kalsiyum eksiğinizi kapatmanız uygun olabilir.
Âdetlerin seyrek olması ya da âdetten kesilme
Bir yıldan uzun süre âdet görmeme (amenore), normal bir âdet dönemini sürdürmek için gereken östrojenin yetersiz olması ile ilgilidir. Sonuç, östrojen yetersizliğidir. Genç kadınlarda en sık görülen neden, uzun süre diyet yapmak ve anoreksia nervozadır (beden görünümüne yönelik endişeler ve kilo almaktan aşırı korkma ile birlikte yemek yeme alışkanlığının bozulması ve giderek ciddi biçimde kilo kaybedilmesi ile seyreden psikolojik bozukluk). Genç jimnastikçiler ya da maraton koşucuları da risk altındadır. Endometriyoza (endometriyumun rahim dışındaki dokularda bulunması) yönelik bazı tedaviler östrojen üretimini durdurarak geçici bir menopoz yaratır. Bütün bu durumlar, östrojen eksikliğine ilişkin belirti ve hastalıkların riskini artırabilir.
Bazı tıbbi durumlar
Çok çalışan bir tiroid bezi, istirahatteki metabolizma hızını artırıp, normal kemik oluşum ve yıkım süresini hızlandırarak osteoporoza yol açabilir. Osteoporoz riskinde artışla ilişkili diğer tıbbi durumlar Cushing hastalığı, iltihaplı bağırsak hastalığı, kronik karaciğer hastalığı, çölyak hastalığı (gluten tahammülsüzlüğü; buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunan gluten adlı proteinin besinlerle alınması sonucu incebağırsaklarda hasar gelişmesine yol açan genetik hastalık) ve romatoid artrittir.
Gün ışığı görmeme
Yaşlı kadınlar, genellikle ev içinde kaldıklarından derileri çok az güneş görür. Belli kültürlerde kadınlar siyah giysilerle bütünüyle örtülüdür ve özellikle Avrupa'da yaşıyorlarsa derilerine çok az gün ışığı ulaşır. Güneş ışığı deride D vitamini üretimini uyardığından çok önemlidir. D vitamini, besinlerdeki kalsiyumun emilmesine yardım ederek kemiklerin sağlam ve sağlıklı kalmasında rol oynar. Güneş kremi sürmeden yüzün, kolların, ellerin ya da sırtın haftada en az iki kez sadece 10-15 dakika güneş görmesi, D vitamini kaynağı olarak genellikle yeterlidir.
Daha önceden oluşmuş kırıklar
Önceki kırıklar osteoporozun var olduğunu düşündürür ve başka kemik kırığı olasılığını artırır.
Irksal köken
Afrika-Karayipler kökenli kadınlar Avrupa kökenlilerden % 10 daha fazla doruk kemik kütlesine sahiptir; dolayısıyla Avrupa kökenlilerde osteoporoz riski daha fazladır.
Uzun süre steroid kullanma
Üç aydan uzun bir süre günde 5 miligramı aşan uzun süreli ağızdan steroid kullanımı osteoporozla ilişkilidir. Steroidler, genellikle ağır astım ya da diğer otoimmün hastalıklar gibi durumlar için verilir. Bu durumlarda, vücudun koruyucu mekanizması bozulur ve normal dokular yok edilmesi gereken yabancı bir cisim gibi görülür.
Kısa, 1-2 haftalık steroid kürleri sık sık tekrarlanmadıkça riski artırmaz. Uzun süreli steroid tedavisi görüyorsanız, doktorunuzla başka tedavi seçenekleri ve osteoporoz gelişmesini önleme yolları üzerinde konuşun.
KORUYUCU FAKTÖRLER
Doğum kontrol hapları kullanımı
Çalışmalar, 30' lu ya da 40'lı yaşlarında 5 yıl ve daha fazla kombine doğum kontrol hapı kullanmış kadınlarda kırık riskinin daha düşük olduğunu ortaya koydu.
Çok sayıda gebelik
Araştırmalarda parite (bir kadının hamileliğin 28. haftasından sonra bir çocuk dünyaya getirdiği gebelik sayısı) arttıkça, kemik yoğunluğunun da arttığı gösterildi. Kemik yoğunluğu üzerindeki olumlu etki hem menopoz öncesi hem de sonrası kadınlarda görüldü. Bir çalışmada 3 ya da daha fazla çocuğu olan bir kadının kalça kemiği kırığı riskinin, doğum yapmamış kadınlara göre %30-40 daha düşük olduğu sonucuna varıldı.
OSTEOPOROZ: HYT'YE ALTERNATİFLER
Bu tedavilerin daha ayrıntılı açıklaması için Aile Doktoru serisinden Osteoporoz kitapçığına bakınız.
İlk seçenek tedaviler
Bisfosfonatlar, alendronat ve risendronat içeren ve reçeteyle satılan bir ilaç grubudur. Bunlar, osteoporoz tedavisinde ve kemik kaybını önlemede en çok kullanılan ilaçlardır. Tedavi görmesi gereken 60'lı yaşlardaki kadınlarda tercih edilir. Yirmi yılı aşan uzun süreli güvenliliği bilinmiyor ve bazı araştırmacılar kemik miktarını artırmasına karşın, yeni kemiklerin, östrojenle oluşan kemikler kadar güçlü olmadığını ileri sürüyor. Yine de birçok uzman, uzun süreli HYT'den en fazla yarar gören grubun, osteporoz riski taşıyan genç kadınlar olduğunu düşünüyor.
İkinci seçenek tedaviler
Reçeteyle satılan diğer ilaçlar bir bisfosfanat olan etidronat, kalsitonin ve raloksifendir.
Kalsitonin, kemik kaybını yavaşlatan ve omurganın yoğunluğunu artıran bir hormondur. Ancak kalsitoninin kırık riski üzerindeki etkileri hâlâ bilinmiyor. Raloksifen, seçici östrojen reseptör düzenleyicileri olarak bilinen görece daha yeni bir ilaç grubundandır. Bu ilaçlar östrojen değildir; ancak kemik üzerinde östrojen benzeri etkileri vardır ve kemik kütlesini artırarak, omurganın kırılma riskini azaltırlar.
| KALSİYUM TAKVİYELERİ | ||
| Kalsiyum takviyesi | Doz (miligram) | Formülasyon |
| Calcium Sandoz | 500 mg 260 mg (+1000 mg C vitamini) |
Forte efervesan tablet Vit. C efervesan tablet |
| Kalsiyum miktarı tablet ya da doz başına verilmiştir. | ||
| KALSİYUM VE D VİTAMİNİNİN BİRLİKTE BULUNDUĞU PREPARATLAR (HAZIR İLAÇLAR) | |||
| Preparat | Vitamin D (I U/doz) | Kalsiyum (mg/doz) | Formülasyon |
| Calcimax D3 | 880 IÜ | 1000 mg | Efervesan tablet |
| Calcium-D-Sandoz | 400 İÜ | 600 mg | Efervesan tablet |
| Cal-D-Vita | 400 İÜ | 600 mg | Efervesan tablet |
| Caltrate | 200 İÜ | 600 mg | Tablet |
| Natural Kalsiyum+ Vit-D Oyster Shell | 125 İÜ | 500 mg kalsiyum | Tablet |
| Nature Made Oyster Shell Calcium | 200 İÜ | 500 mg | Tablet |
| OSTEOPOROZ İLAÇLARI |
| Kalsitonin |
| Calcitonina Hubber (Onko) o Kalsitonin 100 İÜ/doz veya 200 İÜ/doz (nazal sprey) Miacalcic (Novartis) o Kalsitonin 200 İÜ/doz (nazal sprey) Tonocalcin (Santa Farma) o Salkatonin (sentetik somon kalsitonini) 100 İÜ/doz (nazal sprey) o Salmocalcin (somon kalsitonini) 50 ve 100 İÜ/doz (nazal sprey) |
| D vitamini analoğu |
| Rocaltrol (Roche) o Kalsitriol 0.25 mikrogram (kapsül) o Kalsitriol 0.5 mikrogram (kapsül) YADA Calcijex (Abbott) o Kalsitriol 1 mikrogram (ampul) o Kalsitriol 2 mikrogram (ampul) YADA Osteo-D (Med-İlaç) o Kalsitriol 0.25 mikrogram (jelatin kapsül) o Kalsitriol 0.5 mikrogram (jelatin kapsül) |
| Bisfosfonatlar |
| Actonel (Aventis Pharma) o Risedronat sodyum 5 mg (tablet) Andante (Sanovel) o Alendronat sodyum (10 mg alendronat sodyum) (tablet) YADA Bonemax (Dinçsa) o Alendronat sodyum (10 mg alendronat sodyum) (tablet) Fosamax (MSD) o Alendronat sodyum (10 mg alendronat sodyum) (tablet) YADA Osteomax (Abdi İbrahim) o Alendronat sodyum (10 mg alendronat sodyum) (tablet) |
| Seçici östrojen reseptör düzenleyicisi (modülatörü) |
| Evista (Lilly) o Raloksifen hidroklorür 60 mg (tablet) |
| Paratiroid hormonu |
| o Türkiye'de bu amaçla pazarlanmış preparatı bulunmamaktadır. |
| Stronsiyum |
| o Türkiye'de bu amaçla pazarlanmış preparatı bulunmamaktadır. |
Teriparatid, insan paratiroid hormonuna benzeyen bir ilaçtır; nadiren kullanılır ve uyluk ya da karından derialtına günlük iğneler halinde uygulanır. Bisfosfonatlardan farklı olarak, teriparatid kemik kaybı hızını yavaşlatmaktan çok, kemik oluşumunu uyarır.
Stronsiyum ranelat da kemik oluşumunu artırır ve kemik kaybını önler. Günde bir kez, suda eritilerek yatarken alınır.
HYT'NİN DİĞER YARARLARI
Artrit
Artan kanıtlar HYT'nin artrit belirtilerini azalttığını gösterse de, bu amaçla kullanılmak üzere ruhsatlandırılmamıştır Bu, hem osteoartrit hem de romatoid artrit için geçerlidir. HYT, bu durumların ilerlemesini geri döndüremese de, geleneksel tedavilere ek olarak yararlıdır. Bu konuyu doktorunuzla konuşmalısınız.
Kalınbağırsak-rektum kanseri
Kalınbağırsak-rektum kanseri görülme sıklığı artıyor. 1971-1997 yılları arasında, İngiltere'de toplam vaka sayısı %42 artarak 20 400'den 28 900'e çıktı. 2003'te İngiltere'de 30 000'den fazla kişiye bu tanı kondu. Kalınbağırsak-rektum kanseri, kadınlarda meme kanserinden sonra en sık görülen ikinci kanser türüdür. Yeni çalışmalar, HYT'nin kalınbağırsak-rektum kanseri gelişme riskini yaklaşık üçte bir oranında azalabileceğini düşündürüyor.
| ÖNEMLİ NOKTALAR |
|
Bu yazı 16152 kere okundu.
|
Yorum Ekle |  |
Arkadaşına Gönder |  |
Çıktı Al |  |
Yukarı |
