 |
|
|
 |
|
|
 |
| Haberi Paylaş | ||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||
Menopoza yaklaşan kadınlar genellikle yanlış bir biçimde artık doğum kontrolü kullanmalarına gerek olmadığını düşünür. Kırklı yaşlarında olan bir kadının 20' li yaşlardaki bir kadının yaklaşık yarısı kadar doğurgan olduğu doğrudur. Ayrıca, yumurtalarının kalitesi daha düşük, sonuçta yumurtlamanın tamamen durmasına ve menopoza girmesine kadar yumurtaması da daha düzensizdir. Buna rağmen gebe kalabilir. Korunmazsanız ve âdet kanamanız birden durursa menopoza girdiğinizi düşünebilirsiniz, ancak aslında gebe kalmış olabilirsiniz.
Yaşlı annelerden doğan bebeklerin çoğu son derece sağlıklı olmakla birlikte, Down sendromu gibi genetik anormallikler daha sık görülür. Düşük riski ve anne ve bebekle ilgili riskler de yaşlı kadınlarda artar. Bu nedenle 4O'lı yaşların sonunda olan bir kadın için etkili doğum kontrolü ergenlik çağındaki ya da 20 yaşlarındaki kadar önemlidir.
Elli yaş üzerindeki kadınlar, son âdetlerini görmelerinden sonra en az 12 ay boyunca doğum kontrolünü sürdürmelidir. Erken menopoza giren kadınlara tavsiye edilen, son âdetlerinden sonra en az iki yıl boyunca doğum kontrolüne devam etmeleridir.
HORMONAL DOĞUM KONTROLÜ
Kombine hormonal doğum kontrol hapları
Kombine hormonal doğum kontrol hapları, doğum kontrol bantları ve vajinal doğum kontrol halkaları hem sentetik östrojen hem de progestojen içerir. Yumurtlamayı engelleyerek işlev görürler. Doğum kontrolü etkilerine ek olarak menopoz belirtilerini de giderirler. Sağlıklı, sigara içmeyen kadınlar menopozdan 1 -2 yıl sonrasına kadar modern, düşük doz kombine hormonal doğum kontrol haplarını kullanabilir. Sentetik östrojenler kanda pıhtılaşma riskini artırsa da, menopoz dönemindeki kadınlarda âdet öncesi belirtilerini giderme ve doğal âdet dönemlerinden daha az ağrılı ve şiddetli olan düzenli âdet görme gibi olası yararlarla bu dengelenmelidir. Ağızdan alınan kombine doğum kontrol haplarının, kemik yoğunluğu üzerinde de olumlu etkisi olduğunu gösteren bazı kanıtlar vardır.
Sadece progestojen yöntemi
Menopoz sonrasında progestojen kullanımı meme kanseri riskinde artışla ilişkili olsa da, progestojenlerin menopozdan önce alınması durumanda bu etkinin görüldüğüne ilişkin herhangi bir kanıt yoktur. Sadece progestojen yönteminin kombine hormonal doğum kontrol haplarına üstünlüğü, kanda pıhtılaşma riskinde artışa yol açmamasıdır. Sadece progestojen içeren birkaç doğum kontrol hapı tipi vardır ve etki yolları çok az fark eder. Sadece progestojen yöntemi, kombine hormonal doğum kontrol hapı kullanamayan (sigara içinler de dahil) ve pıhtı oluşma riski taşıyan birçok kadına uygulanabilir.
- Sadece progestojen içeren hap: Mini-hap olarak da bilinen sadece progestojen içeren hap her gün alınır ve çok düşük progestojen dozu içerir. Yumurtlamayı engelleyen kombine oral doğum kontrol haplarının tersine, sadece progestojen içeren standart hapla yumurtlama üzerinde çok az etki yapar. Ancak rahim boynu salgılarının kıvamını artırarak ve spermin rahme girmesini engelleyerek etki gösterir. Otuz beş yaş üzerindeki kadınlarda, standart sadece progestojen içeren haplar kombine oral doğum kontrol hapları kadar etkilidir. Sadece progestojen içeren haplarla ilgili olası bir sorun düzensiz kanamadır. Sadece progestojen içeren farklı bir tipe geçerek bu sorun çözülebilir. Öteyandan bazı kadınlar âdet kanamalarının durduğunu fark eder.
- Enjekte edilebilenler: Progestojenin enjekte edilebilen iki tipi vardır. Depo medroksiprogesteron asetat ve noretisteron asetat. Kombine haplar gibi bunlar da yumurtalıklardan her ay yumurta atılmasını engelleyerek etki gösterir. Her iki tip de kalça ya da üst kola derin kas içi enjeksiyonla uzman sağlık görevlileri tarafından uygulanır. Bu iğneler, âdet öncesi belirtilerini, şiddetli ve ağrılı âdetleri rahatlatabilir. Kilo alımı ve düzensiz kanamalara yol açabilirlerse de, bunlar genellikle devam eden kullanımla ortadan kalkar.
- İmplant: İmplanon bir saç tokası büyüklüğünde, progestojen içeren bir çubuktur. Kombine haplar ve iğneler gibi, normal âdet döngüsünü durdurarak iş görür. Eğitimli uzman sağlık görevlileri bu çubuğu üst kolun iç tarafına derialtına yerleştirir. Yerleştirildikten sonra hem hissedilir hem de görülür, ancak son derece etkili bir doğum kontrol yöntemidir ve etkisi 3 yıla varan bir dönem boyunca sürer.
Kırk yaş üstü kadınlarda kullanımı onaylanmamıştır. Yine de siz ve doktorunuz, sizin için uygun bir yöntem olduğunu düşünüyorsanız kullanabilirsiniz. İmplantlar özellikle şiddetli ve ağrılı âdet kanamalarıyla ilgili birçok sorunu giderebilir. En önemli olumsuzluğu kilo alımı ve düzensiz kanamalar olabilir ki bunlar kullananların %20'ye varan bir kısmında sık ve uzun sürelidir.
Levonorgestrel rahimiçi sistem (RİS)
Levonorgestrel rahimiçi sistem eğitimli uzman sağlık görevlileri tarafından rahim içine yerleştirilen ve progestojen içeren T biçiminde küçük bir alettir. Progestojen doğrudan rahme salınır, rahim iç yüzeyinin (endometriyum) ince kalmasını sağlar (düşük rahim kanseri riski için önemli). Hormonal etkiler esas olarak rahim içinde kaldığından, yan etkileri azdır ve sadece az miktarda hormon kana karışır. RİS, kısırlaştırma kadar etkilidir, buna karşılık aygıtın çıkarılmasıyla etkisi kolayca geriye dönüşlüdür. Ayrıca şiddetli, ağrılı adet kanamalarının tedavisinde de etkilidir. Doğum kontrol aracı olarak kullanılmasına ek olarak RİS, doğal östrojen takviyesiyle birlikte hormon yerine koyma tedavisi olarak da kullanılabilir. Bazen düzensiz, sık ya da uzun kanamalar aygıtın çıkarılmasını zorunlu kılabilir.
HORMON DIŞI DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ
Kısırlaştırma
Hem vazektomi (erkeğin sperm kanallarının kesilmesi işlemi) hem de kadının kısırlaştırması yaşlı çiftlerde çok yaygındır. Ancak kısırlaştırma çok dikkatle düşünülmesi gereken bir yöntemdir; çünkü esas olarak geriye dönüşsüzdür. RİS ve implantlar gibi geriye dönüşlü yöntemlerin birçoğu kısırlaştırma kadar etkilidir, üstelik âdet dönemiyle ilgili sorunları gidermede yarar da sağlarlar.
Bakır rahimiçi aygıt
Modern rahimiçi aletler genellikle spiral olarak adlandırılır, son derece etkili ve geriye dönüşlü bir doğum kontrolü sağlar. Spermleri rahme ulaşamadan öldüren bakır içerirler. Kırk yaşından önce takıldığında bir rahimiçi alet menopoz sonrasına kadar yerinde kalabilir. Bu yöntemin en önemli dezavantajı, âdet kanamasını ve âdet dönemi ağrılarını artırmasıdır. Bu yüzden zaten şiddetli ya da ağrılı âdet dönemleri olanlara tavsiye edilmez.
Bariyer yöntemi
Bariyer yöntemi yaşlı kadınlarda yeterince etkili olabilir, çünkü doğurganlıkları azalmıştır. Prezervatifler (kadın diyaframları da dahil) en çok bilinen bariyer yöntemleridir ve her yerden alınabilir. Latekse alerjisi olanlar için poliüretan prezervatifler de vardır. Pek çok çift diyaframları beğenir ve artık reçetesiz alınabilen yeni kadın bariyer yöntemleri vardır.
Vajina süngeri
Küçük, tek boyutta tek kullanımlık vajina süngerleri reçetesiz satılır. Süngerlere üç farklı sperm öldürücü madde emdirilmiştir. Sperm öldürücü etkisine ek olarak sünger rahim boynunda fiziksel bir engel oluşturur ve spermleri emer.
Sperm öldürücüler
Elli yaş üzerindeki kadınlarda bir sperm öldürücü tek başına yeterli olabilir, çünkü doğurganlık çok düşüktür. Vajinanın nemlendirilmesine de yardım eder.
Geri çekilme yöntemi
Hangi yaşta olursa olsun geri çekilme güvenilir bir doğum kontrol yöntemi değildir. Daha etkili diğer yöntemleri düşünmelisiniz.
Doğurganlığı dikkate alma
Vücut ısısındaki değişiklikleri ölçmek, rahim boynu salgılarını kontrol etmek ve "güvenli dönem"i hesaplamak gibi yöntemler âdet dönemleri düzenli, eyleme geçmeye hazır (motive) kadınlarda çok etkili olabilir. Bu yöntemler, âdet dönemlerinin iyice düzensizleştiği menopoz sırasında pek güvenilir değildir.
DOĞUM KONTROLÜNDEN NE ZAMAN VAZGEÇİLEBİLİR?
Elli yaşın üzerindeyseniz, âdetten kesildikten bir yıl sonra doğum kontrolünden vazgeçebilirsiniz. Elli yaşın altındaysanız ve âdet görmüyorsanız, en son olduğunu düşündüğünüz âdet kanamasından sonra iki yıl daha (bu süre içinde yeniden âdet görmemiş olmanız koşuluyla) doğum kontrolüne devam etmelisiniz. Bariyer yöntemleri, tek başına sperm öldürücüler ya da doğum kontrol süngeri bu dönemde sizin için yeterlidir, çünkü doğurganlığınız düşüktür.
Pek çok kadının doğal âdet kanamaları 50 yaş civarında sona erdiğinden, genellikle bu yaşlardayken hormonal doğum kontrol haplarını kesmeniz ve menopozu geride bıraktığınızdan emin oluncaya kadar başka bir doğum kontrol yöntemine geçmeniz önerilebilir.
HYT VE DOĞUM KONTROLÜ
HYT doğurganlığı eski haline getirmez; ayrıca her zaman etkili bir doğum kontrolü sağlamaz. Bu yüzden, doğal yollarla âdetten kesilmeden önce HYT'ye başlamışsanız gebelik riski vardır.
Standart HYT yöntemlerinin çoğu doğum kontrol aracı değildir, dolayısıyla ayrıca hormon dışı doğum kontrol yöntemleri kullanılması tavsiye edilir. Progestojen içeren doğum kontrolü amaçlı rahimiçi sistem ile birlikte östrojen kullanılan bir HYT rejimi, giderek daha çok tavsiye edilmektedir.
Bazı HYT tipleriyle ilişkili olan çekilme kanamaları doğal menopoz zamanını değerlendirmeyi güçleştirebilir. Ardışık kombine HYT'de sadece östrojen kullanılan evrede kan testleri yapılabilir ve bazen menopozu gösterebilir, ancak geçerli sonuçlar almak için genellikle HYT'yi kesmek gerekir. Aksi halde, doğum kontrolünü, artık doğurgan olmadığınızı güvenle varsayabileceğiniz 55 yaşına kadar sürdürmeniz gerekir.
| ÖNEMLİ NOKTALAR |
|
Bu yazı 20204 kere okundu.
|
Yorum Ekle |  |
Arkadaşına Gönder |  |
Çıktı Al |  |
Yukarı |
