Haberi Paylaş

Google Yahoo Facebook Mixx Digg StumbleUpon Del.icio.us reddit Bu Nedir?

Bir önceki bölümün sonunda, kendi zihinsel işlevleriyle ilgili kaygıları olan ya da yakınlarında bunama bulgu ve belirtileri olabileceğinden kaygılanan kişilerin zaman yitirmeden bir doktora başvurmalarını önermiştik. Bu bölümde Ralp ve Lydia’nın öyküsüne devam ederek, doktorunuzun soruna nasıl yaklaşacağını açıklayacağız. Böylelikle size sorulabilecek sorulara hazır olacaksınız. Ayrıca doktorunuzun gerekli görebileceği bazı testleri ve bu testlerin yapılma gerekçesini de kısaca açıklayacağız.

 

Lydia’nın Ralp’i doktora gitmeye ikna ettiğini düşünelim. Lydia kocasıyla birlikte doktorları Elizabeth Garrett’e gidiyor. Dr. Garrett’in tanı koyabilmesi için, son aylarda Ralp’e neler olduğu konusunda ayrıntılı bilgi alması gerekecek. Ralph’in kafası genellikle karışık olduğundan bu aşamada güvenilir bilgi sağlama sorumluluğu Lydia’ya ait. Çoğu kişi doktorların röntgen ya da kan testi gibi bilimsel testlerle tanı koyduğunu düşünse de, aslında ilk ve en önemli adım hastadan ya da güvenilir bir yakınından hastalığın açık bir tanımını elde etmektir. Testler daha sonra gelir ve doktorun klinik yargısını kesinleştirmek ya da hastalığın az sayıdaki olası nedenleri arasında ayırım yapmakta kullanılır. Sorunu saptamak açısından ilk ve en önemli ipucunu, Lydia’nın Ralp’teki değişikliklerle ilgili tanımlamaları sağlayacaktır. Dr. Garrett, Lydia’yla ve Ralph’le konuşarak durumu daha iyi kavrayacaktır.

 

Dr. Garrett şunları bilmek isteyecektir:

   •   Ralph’in aile üyelerinden herhangi birinde sinir sistemi hastalığı olup olmadığı,

   •   Ralph’in geçmişteki hastalıkları (bunların kaydı zaten doktorda olabilir),

   •   Ralph’in bir doktor tarafından reçetelenen ya da eczaneden alınan herhangi bir ilaç kullanıp kullanmadığı. Kimi zaman bir ilacın dozunun yanlış olması ya da birlikte alınan ilaçların karışması bunamaya benzeyen karışık bir zihin durumu yaratabilir.

Dr. Garrett aynı zamanda muhtemelen:

   •   Ralph’in kan basıncını ölçecek,

   •   özellikle sinir sistemi işlevi üzerinde durarak fizik muayene yapacak

   •   ve zihinsel performansla ilgili testler yapacaktır. Bu testler bir uyarı değildir; doktora Ralp’in belleğini, sorun çözme yetisini değerlendirerek Lydia’nın anlattıklarını doğrulama ve Ralph’in zihinsel durumudaki kötüleşmenin derecesini ölçme olanağı verir.

 

Dr. Garrett elde ettiği bulgulara göre, kendisinin yapacağı bazı testler için randevu verebilir ya da hastasını bunama ve ilişkili sorunlar konusunda bilgili ve deneyimli bir uzmana sevk edebilir.

 

Uzmanlara ulaşma olanağı bölgeden bölgeye değişir. Pratisyen doktorun bunama kuşkusu bulunan bir hastayı sevk edeceği uzman, o bölgedeki olanaklara ve hastanın özelliklerine (örn. yaş ve belirtiler) göre değişir.

 

Bunama kuşkusu bulunan birisinin bir klinik psikolog tarafından değerlendirilmesi sıklıkla yararlıdır, çünkü klinik psikologlar bellek, öğrenme yetileri ve diğer zihinsel işlevleri ölçme konusunda eğitilmişlerdir. Yaklaşık bir saat kadar süren görüşme sırasında psikolog bazı testler uygulayacaktır. Bunların sonuçları, hastanın zihinsel yetileri ve güçlükleri konusunda daha ayrıntılı bir tablo sağlayacaktır.

 

Nörologlar beynin ve sinir sisteminin diğer bölgelerindeki hastalıklar konusunda uzmanlaşmıştır. Parkinson hastalığı, epilepsi (sara), multipl skleroz ve migren gibi hastalıkları olan kişilerle ilgilenirler. Bu hastalarda ancak pahalı makinelerle gerçekleştirilebilen beyin görüntüleme testlerine ya da diğer testlere sıklıkla gerek duyulur. Bu nedenle nörologlar genellikle bu tür aygıtların bulunduğu büyük hastanelerde çalışır.

Dr. Garrett Ralph’in belirtilerinin beyindeki bir hastalıktan kaynaklandığını düşünürse, uzman görüşü almak ve gerekiyorsa ek testler yaptırmak için onu bir nöroloğa sevk edebilir.

 

Geriatristler yaşlı kişilerin hastalık ve rahatsızlıkları konusunda uzmandır. Bellek kusurları ve zihinsel işlevlerdeki kötüleşme kuşkusuz yaşlı kişilerde oldukça sık görülür ve geriatristler bu zihinsel değişikliklerin asıl nedenini bulmak üzere araştırma yapmakta uzmandır. Yaşlılar sıklıkla hastaneye gitme konusunda isteksizdir, bu nedenle İngiltere’de geriatristler sıklıkla hastaları evlerinde değerlendirip muayene eder.

İngiltere’de, geriatristler genellikle hemşire, meslek terapisti, fizyoterapist ve sosyal görevlilerden oluşan bir ekiple birlikte çalışır ve evde yaşayan yaşlı kimseler için destek sağlanması konusunda özellikle uzmandırlar.

 

Psikiyatristler çok çeşitli zihinsel sağlık sorununun tanı ve tedavisinde uzmanlaşmış doktorlardır. Psikiyatristlerin değerlendirmesi özellikle ağır depresyonun bunamadakine benzer belirtilere yol açabileceği vakalarda yararlıdır.

 

Psikogeriatristler, yaşlı kişilerin zihinsel sağlık sorunlarıyla ilgilenen psikiyatristlerdir. Bunama tanısında, hastalıkla ilişkili sorunlar konusunda önerilerde blunmakta ve hastalara yönelik tıbbi ve sosyal hizmetlerin koordinasyonunda son derece deneyimlidirler.

Test için kan alınması

TESTLER VE ARAŞTIRMALAR
Hormonsal işlev bozukluğu, göğüs enfeksiyonu, akciğer ya da kalp hastalığı veya beyin tümörü gibi zihinsel işlev bozukluğuna yol açabilecek diğer nedenleri dışlamakta kullanılan bazı testler vardır.

Kimi zaman zihinsel işlevlerdeki kötüleşme vücudun metabolizmasındaki bozukluklardan ya da kan dolaşımı ndaki hormonların dengesizliğinden kaynaklanır. Laboratuvarda kan örneğinin incelenmesi bu tür bozuklukların ya da dengesizliklerin saptanmasını sağlar. Çok az miktarda kimyasal madde ve hormon kullanarak doğru ölçüm yapma zorunluluğundan ötürü laboratuvar incelemesi uzmanlık gerektirir ve testleri isteyen doktora sonuçların ulaşması bazen bir-iki hafta sürer. Ancak hasta açısından bakıldığında bu testler kolaydır ve neredeyse hiç ağrıya yol açmaz. Dirsek içindeki ya da elin sırt kısmındaki bir toplardamardan az miktarda kan örneği alınır ve laboratuvarda inceleme yapılana dek özel bir tüpte saklanır. Hastanın tek yapması gereken testin sonucunu beklemektir.

 

Göğüsteki bir enfeksiyonun ya da akciğer veya kalp hastalığının zihinsel işlevlerdeki kötüleşmeye katkı yapıp yapmadığını belirlemek amacıyla akciğer grafisi gerekebilir.

 

Beyin görüntülemeleri alınabilir. Bu beynin en ince ayrıntılarıyla görülmesini sağlar. Değişik görüntüleme teknikleri vardır. Bilgisayarlı tomografi (BT) tekniğinde X ışınları ve bilgisayar kullanılarak beynin resmi alınır. Beyni görüntülenecek olan kişi bir masaya yatırılır ve başı büyük ve dairesel bir deliğin içine yerleştirilir; bu deliğin çevresinde görüntüleme aygıtları bulunur. Beynin farklı konumlarda kesitsel görüntüleri oluşturulur ve böylelikle doktor belirtilere yol açabilecek anormallikleri görebilir.

Manyetik rezonans (MR) görüntülemesi de beynin görüntüsünü elde etmekte bir bilgisayar kullanır, ancak bu teknikte X ışınları yerine, tarayıcının içindeki güçlü bir mıknatısa maruz kaldığında vücudun ürettiği radyo sinyalleri kullanılır.

SPECT (tek fotonlu emisyon bilgisayar tomografisi) görüntülemesi beyindeki kan akışını değerlendiren bir tekniktir. Beyni görüntülenecek olan kişiye önce çok düşük dozda radyoaktif madde içeren bir enjeksiyon yapılır. Bu maddenin beyinden geçişi sırasında alınan görüntülere dayanarak, beynin kan dolaşımı nda sorun olup olmadığı değerlendirilir.

BT görüntülemesi

DAHA SONRA NE OLACAK?
Gerekli tüm testler ve araştırmalar tamamlandıktan sonra sonuçlar Dr. Garrett’e gönderilecektir. Dr. Garrett Ralph’i bir uzmana sevk etmişse, bu uzman tüm araştırmaların sonuçlarını, durumla ilgili görüşlerini ve belki de tedaviyle ilgili önerilerini yazılı olarak Dr. Garrett’e bildirecektir. Kesin bir tanı için birkaç aylık bir süre ve birden fazla hastane ziyareti gerekebilir. Bir kişide Alzheimer hastalığı gibi ilerleyici bir bunama türü olup olmadığını gösteren basit bir test yoktur. Bu tanı yalnızca belirtilerin diğer olası nedenleri dışlandıktan sonra konulabilir.

Testler ve değerlendirmeler tamamlandıktan sonra Lydia ve Ralph sonuçları tartışmak ve Ralph’in sorunlarına çözüm bulmak için Dr. Garrett’e ya da hastanedeki uzman doktora gideceklerdir.