Haberi Paylaş

Google Yahoo Facebook Mixx Digg StumbleUpon Del.icio.us reddit Bu Nedir?

Doktorunuzun zihinsel gerileme belirtilerinin nedenlerini bulmak için neler yapacağını daha önce tanımlamıştık. Zihinsel gerilemenin metabolik bir bozukluktan, hormon ya da vitamin B12 yetersizliğinden kaynaklandığı saptanırsa doktorunuz sorunu ortadan kaldırmak için gerekli adımları atacak ve belirtileriniz büyük olasılıkla iyileşecektir.

Ancak kötü senaryo gerçekleşir ve belirtilerin Alzheimer hastalığı gibi ilerleyici bir bunama türünden kaynaklandığı anlaşılırsa ne olur? Ne yapılabilir? Ne yazık ki günümüzde var olan tedavilerin hiçbiri Alzheimer hastalığını tam olarak iyileştiremiyor. Çalışmalarda hastalara deneysel olarak bazı ilaçlar verilip, bunların belirtilerin şiddetini azaltıp azaltmadıkları ve hastalığın ilerleyişini yavaşlatıp yavaşlatmadıkları araştırılmıştır. Bu çalışmaların bazılarında kimi hastalar ilaçlardan yarar görmüş, başka hasta gruplarıyla gerçekleştirilen çalışmalarda ise bu sonuçlar doğrulanamamıştır. Bu tedavilerin bir kısmının oldukça ciddi yan etkilere yol açma riski taşıması bir dezavantajdır. Bu ilaçların çoğu genel kullanıma sunulmamıştır, çünkü kullanımlarının yol açtığı tehlikeler potansiyel yararlardan ağır basmaktadır ya da henüz deney aşamaları tamamlanmamıştır. Öte yandan reçeteyle satılan üç yeni ilaç bulunmaktadır: donepezil, rivastigmin ve galantamin. Çalışmalarda, bu ilaçları kullanan hastaların zihinsel işlev testlerinin bazılarında biraz daha iyi puan aldıkları görülmüştür.

Ancak hastaların tümü bu tedavilere yanıt vermez ve iyileşme görülse bile, bunlar hastanın belirtilerinde ya da günlük işlevleri üzerinde dikkate değer bir etki yaratacak büyüklükte değildir.

Alzheimer hastalığından sonra bunamanın en sık karşılaşılan ikinci nedeni vasküler (damarsal) demanstır. Beyne kan taşıyan küçük damarların bazıları tıkandığında bu bunama türü gelişebilmektedir. Beyinde tıkanmış kan damarlarının beslediği bölge oksijen eksikliğinden ötürü ölür. Belirtiler ortaya çıktığında, artık damarı açmak için geç kalınmış olsa da, hastalığın kötüleşmesi önlenebilir.

Kan damarlarının tıkanmasına yol açan nedenlerden birisi de yüksek kan basıncıdır (hipertansiyon) ve bu etkili ve güvenli bir biçimde ilaçlarla tedavi edilebilir.

Kan damarlarındaki tıkanıklığın bir diğer olası nedeni de, kanın pıhtılaşmaya karşı aşırı eğilimli olmasıdır. Bildiğimiz bir ilaç olan aspirinin düşük dozlarının bu eğilimi baskılamakta çok etkili olduğu oldukça yeni fark edilmiştir. Kanı pıhtılaşmaya yatkın olan kişilere, küçük dozlarda çözünebilir aspirin önerilmektedir.

Yeni ilaçlar olan donepezil, rivastigmin ve galantamin özel olarak Alzheimer hastalığının tedavisi için geliştirilmiştir. Bu ilaçların vasküler demansta ne kadar etkili olduğu henüz bilinmese de, kısa süre önce gerçekleştirilen deneysel bir çalışmada, galantaminin vasküler bunamış hastalarda zihinsel işlevleri ve davranışsal belirtileri iyileştirebileceğini düşündüren sonuçlara ulaşılmıştır.

Günümüzde bunamış hastalarda kullanılan ilaç tedavilerinin çoğu, bu hastaları bakımı zor kişiler haline getiren sorunları azaltmayı hedeflemektedir. Huzursuzluk ve aşırı heyecanı azaltıp, ruh halini ve uykuyu iyileştirecek etkili tedaviler verilebilir. Ancak bu belirtilerin her zaman ilaçlarla tedavi edilmeleri gerekmez ve başka yöntemlere de başvurulabilir.

 

Hastalık ilerledikçe, hastalar onlara bakanlarda stres yaratan ve pratik yollarla başa çıkamayacakları davranışlar göstermeye başlayabilir. Bunamış hastalar bazen son derece saldırgan davranışlar sergileyebilir, sözlü tacizde bulunabilir ve hatta fiziksel şiddet bile gösterebilir. Küçük bir aksiliğe bile aşırı tepki gösterip hayal kırıklığı, üzüntü ya da öfke yaşayabilirler. Aşırı heyecanlı ve huzursuz davranışlar sergileyebilir ve belli bir neden olmadan evin içinde sürekli hareket eder ya da gezinebilirler. Bazı hastalar normal iç denetimlerini yitirir ve başkalarının karşısında elbiselerini çıkarmak gibi, sosyal açıdan kabul edilemez davranışlar göstermeye başlar.

Bunamış bir hastanın bakımından sorumluysanız, bu davranış sorunlarının bazılarına karşı önlem alabilirsiniz. Bu tür tepkilere yol açabilecek durumları not edin ve bunlardan kaçınma yolları bulmaya çalışın. Hastanın sakin, tanıdık ve stressiz bir ortamda bulundurulması, kızgınlık ve huzursuzluk patlamalarını önlemeye yardımcı olabilir.

Bir toplumsal psikiyatri hemşiresinden, duygusal ve davranışsal sorunları çözmenin en iyi yolları konusunda bilgi alabilirsiniz. Bu hemşireler zihinsel sağlık sorunu bulunan kişiler ve ailelerine destek sağlar. Doktorunuz toplumsal psikiyatri hemşiresiyle bağlantı kurmanızı sağlayabilir.

Stres, aşırı heyecan ve saldırganlık düzeyi çok yüksekse ve bu basit önlemlere yanıt vermiyorsa, sakinleştirici ilaçlar yararlı olabilir. Bu ilaçların sakinleştirici ve yatıştırcı etkilerine karşın, bazı istenmeyen yan etkileri de olabilir. Yalnızca bir doktor tarafından verilebilen bu ilaçlar yakın tıbbi gözetim altında kullanılmalıdır.

 

Bazen ağır depresyon belirtileriyle bunama belirtilerini ayırt etmek güç olabilir. Bu gibi durumlarda doğru tanı son derece önemlidir, çünkü bunamanın tersine, ağır depresyon tedavisinde kullanılabilecek ilaçlar vardır. Bazen bunamış kişilerde de depresyon görülebilir. Hasta sık sık ağlayabilir, yaşamdan elini eteğini çekmiş gibi görünebilir ve hiçbir şeyden zevk almayabilir.

Antidepresan tedavisi ruh hallerini iyileştirir, uykuda düzelme sağlar ve davranış sorunlarını azaltabilir. Baktığınız kişinin depresyonda olabileceğini düşünüyorsanız doktorunuzla görüşün. Doktorunuz bir reçete vermeden önce bir psikiyatristten ya da psikogeriatristten uzman görüşü alabilir.