Haberi Paylaş

Google Yahoo Facebook Mixx Digg StumbleUpon Del.icio.us reddit Bu Nedir?

Yaşamımızdaki bir değişiklik bizi zorladığında hepimiz bunun nedenini bilmek isteriz. Bu nedenle aile üyelerinden birine bunama tanısı konulduğunda insanların bu durumu açıklayacak bir olay ya da etmen arayışına girmeleri anlaşılabilir bir durumdur.

Örneğin bunama belirtileri ilk kez başka bir eve taşındıktan sonra ya da emekliliğin ilk aylarında ortaya çıktığında, bu olaylara eşlik eden streslerin ve değişikliklerin hastalığın başlamasına yol açtığı sonucuna kolayca varılabilir.

 

Bazıları bundan da ileri giderek, olup bitenler konusunda kendilerini suçlar. Yaptıkları ya da yapmadıkları şeylerin hastalığa neden olduğu ya da belirtileri kötüleştirdiği kaygısı taşır. “Keşke doktora daha önce götürseydim”, “Ondaki değişiklikleri daha yakından izlemiş olmalıydım” ya da “Keşke daha fazla anlayış gösterseydim” gibi düşüncelere kolaylıkla kapılabilirsiniz.

Kendinizi bu şekilde suçlamamanız çok önemlidir. Bunama belirtileri öylesine yavaş ilerler ki, her gün gördüğünüz birinde herhangi bir sorun olduğunu fark etmek çok güçtür. Hastayı çok sık görmeyen arkadaş ve akrabaların yavaş yavaş gerçekleşen bu değişiklikleri fark etme olasılıkları çok daha yüksektir ve sıklıkla kötüleşmeyi ilk önce onlar fark eder.

 

Alzheimer hastalığının nedenleri henüz bilinmese de, bu bölümde daha sonra tartışacağımız birkaç teori vardır. Vasküler (damarsal) demans konusunda bilgilerimiz biraz daha fazladır. Ama önce hastalığa nelerin YOL AÇMADIĞINA bakalım. Bunamayı ve bazı kişilerin niçin bunamaya diğerlerinden daha yatkın olduğunu anlamak için çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Bu araştırmaların sonuçları, hastalığın nedeniyle ilgili yaygın görüşlerin çoğunun yanlış olduğunu göstermektedir.

 

Birçok kişi yeterince kullanılmadığında zihinsel işlevlerin bozulduğuna inanır; bu görüş işlemeyen demir ışıldamaz şeklinde de ifade edilebilir. Buna göre yaşlı kişiler zihinsel açıdan aktif kalmayı sürdürüp pek çok şeyle ilgilendiklerinde bunamadan uzak kalabilirler; oysa bu yanlış bir görüştür. Alzheimer hastalığı ve diğer bunama nedenleri çok farklı kesimlerden insanları etkiler.

Emeklilikten sonra zihinsel işlevleri zinde tutmak için çaba göstermeniz çok iyi bir şey olsa da, bu sizi bunamadan korumaz.

 

Çok fazla düşünmenin bunamaya yol açtığını gösteren bir kanıt da yoktur; zihinsel etkinlikte bulunarak beyninizi eskitmeniz veya zarar vermeniz olanaklı değildir.

 

Yas, boşanma, taşınma, hastaneye yatırılma, kaza geçirme ve benzerleri gibi olumsuz olaylar ya da ani değişiklikler bunamaya yol açmaz. Ancak kimi zaman bu tür deneyimler gizli bir bunamanın ortaya çıkmasına yol açabilir. Olay öncesinde hasta sorunlarla baş edebilirken, ani değişiklikten ya da stresli deneyimden sonra bunama ilk kez fark edilebilir duruma gelebilir. Görünürde bunamanın nedeni bu olaydır, oysa hastalık zaten çoktan başlamıştır ve bu olay yalnızca hastalığı diğerleri tarafından fark edilebilir kılmıştır.

 

Endişe ve korku (anksiyete) ya da depresyon sorunları bulunan kişilerin kimi zaman daha fazla bunama riski taşıdıkları düşünülse de, bunu açıkça destekleyen kanıt yoktur. Depresyon bazen bunamanın erken evredeki belirtilerinden biridir ve belki de bu nedenle yanlış bir biçimde hastalığın nedeni olarak kabul edilir.

 

Alkol , kuşkusuz beynin işlevlerini (en azından geçici de olsa) etkiler. Bu nedenle pek çok kişinin uzun süre ya da yoğun içki tüketiminin beyin hücrelerinin yitirilmesine yol açtığına inanması şaşırtıcı değildir. Yeterli beslenemeyen Alkol iklerde bazen beyin hasarı görülse de, bu bunama türü enderdir ve Alzheimer hastalığı veya vasküler demanstan farklıdır.

 

Sigaranın Alzheimer hastalığına karşı koruma sağlayabileceği iddia edilmiş olmasına karşın, kanıtlar çok güçlü değildir. Öte yandan, sigara içen kişilerde vasküler demans olarak bilinen bir diğer bunama türü daha sık görülür.

 

Mutfak dolabına başımızı çarpma gibi her gün başımıza gelebilecek kazalar bunamaya yol açmaz. Ancak başına tekrar tekrar ağır darbeler alan kişilerde (örn. profesyonel boksörler) kimi zaman bir tür bunama gelişir. Uzmanlar başa yönelik, bilinç kaybına yol açacak kadar şiddetli tek bir hasarın Alzheimer hastalığı riskini artırıp artırmadığı konusunu tartışmaktadır. Risk artışı olsa bile, bu çok yüksek değildir. Kafa hasarı geçiren pek çok kişide Alzheimer hastalığı gelişmez.

 

Bunamanın nedeni yaşlanma değildir ve yaşlı kişilerin çoğunda bunama gelişmez. Ama neredeyse tüm hastalıklarda olduğu gibi, bunama da yaşlılarda gençlere göre daha sık görülür.

 

Alzheimer hastalığının nedenlerine ilişkin çok sayıda araştırma yürütülmekte, genetik ve çevresel nedenler üzerinde durulmaktadır.

 

Vakaların küçük bir kısmında Alzheimer hastalığı güçlü bir kalıtımsallık gösterir ve bu vakalarda Alzheimer hastalığı alışılmadık ölçüde erken başlar. Bu ailelerin bazılarında kromozom 1, 14 ya da 21 üzerinde bulunan kusurlu genlerin hastalığa neden olduğu bulunmuştur. Ancak bu açıklama bir kural olmaktan çok bir istisnadır. Tüm Alzheimer hastalığı vakalarının çok küçük bir kısmı bu kusurlu genlerden kaynaklanır.

Alzheimer hastalığının daha yaşlı kişileri etkileyen ve daha yaygın olan bir türü için birkaç yıl önce genetik yatkınlık saptanmıştır. Apolipoprotein E geninin belirli bir türüne sahip olan kişilerde risk daha yüksektir. Bu gende, beynin gelişimi ve işlevlerinin sürdürülmesinde önem taşıyan bir proteinin üretimini sağlayan bilgiler yer almaktadır. Bu proteinin üç çeşidi vardır.

Bu protein çeşitlerinden birinin taşınmasının, yaşamın daha sonraki evrelerinde Alzheimer hastalığına yakalanma riskini artırdığına dair bulgular oldukça güçlüdür. Apolipoprotein E’nin bu çeşidinin Alz- heimer hastalığına karşı yatkınlığı nasıl artırdığı henüz tam olarak anlaşılamamıştır.

 

Alzheimer hastalığına yol açabilecek çok sayıda olası çevresel etmen araştırılmıştır. Bunlar arasında yabancı ülkelere yolculuk, meslek, kimyasal madde kullanımı, ilaçlar, çay ve kahve tüketimi ve beslenme bozukluğu da bulunmaktadır. Ayrıca cerrahi girişim geçirmiş veya genel anestezi almış ya da bazı hastalıkları geçirmiş olan kişilerde Alzheimer hastalığı riskinin daha yüksek olup olmadığı da araştırılmıştır. Şimdilik bu olasılıkların hiçbiri kesin olarak doğrulanamamıştır.

 

Bunamanın bu türü beyindeki sinir hücrelerinden değil, beyne oksijen ve besin taşıyan küçük kan damarlarındaki hastalıktan kaynaklanır. Kan damarlarında hastalığa yol açan en önemli etmenlerden birisi, yüksek kan basıncıdır. Yıllar boyunca kan basıncı yüksek olan kişilerde vasküler demans olasılığı artar.

Vasküler demans riskini artıran bir diğer etmen de sigaradır. Sigara kanın pıhtılaşma eğilimini artırarak bu etkiye yol açar. Küçük kan damarları hastalığı ile kanın kolayca pıhtılaşmaya eğilimli olmasının birleşmesi tehlikelidir. Bu, kan damarlarının tıkanmasına ve tıkalı damarların beslediği beyin bölgelerinin hasar görmesine yol açabilir.